بزرگنمايي:

ایران پرسمان - انتخاب /متن پیش رو در انتخاب منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
میدل ایست آی/ نزدیک به سه ماه است که جنگ روسیه علیه اوکراین این کشور را متلاشی کرده و تعادل ژئوپلیتیک منطقه‌ای و جهانی را متزلزل کرده است. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، سیاست تهاجمی خطرناکی را دنبال کرده است که بر توهمات تاریخی تجدیدنظر طلبانه درباره جایگاه مسکو در جهان متمرکز شده است.
در دوران پس از فروپاشی شوروی، روسیه بی ثباتی را به اشکال مختلف در مرز‌های روسیه و فراتر از آن صادر کرده است: چچن، اوستیا، آبخازیا، شرق اوکراین و سوریه. اما اقدامات آن، تاکنون، واکنش بین المللی چندانی را به دنبال نداشته است. مسکو نه انتظار داشت که غرب آشکارا از اوکراین حمایت نظامی کند و نه اینکه چین در حمایت از روسیه تردید کند. در نتیجه این فاجعه تاکتیکی و استراتژیک، روسیه تا حد زیادی تنها مانده است.
از دید ترکیه، جنگ روسیه و اوکراین در زمان دشواری رخ داده است. بر خلاف سایر طرف‌های ثالث، ترکیه از سال 2015 و زمانی که ترکیه یک جنگنده روسی را در مرز ترکیه و سوریه سرنگون کرد، در یک رویارویی نظامی مستقیم یا غیرمستقیم با روسیه بوده است. از آن زمان، آنکارا تا حدودی با تاکتیک‌های نظامی و ژئوپلیتیک روسیه آشنا شده است. تسلط روسیه بر دریای سیاه در شمال و همچنین حفظ حضور در جنوب ترکیه در سوریه، تهدیدی جدی برای آنکارا خواهد بود. پیامد‌های اقتصادی جنگ نیز قابل توجه است، زیرا ضرر و زیان ترکیه در تجارت با روسیه و اوکراین افزایش می‌یابد. احتمال وقوع یک جنگ طولانی مدت، یا سرریز درگیری به دریای سیاه، نگرانی‌های جدی برای آنکارا ایجاد می‌کند.
در عین حال، اختلاف برداشت روشنی بین تحلیل مسکو از تهاجم به اوکراین و تحلیل سایر نقاط جهان وجود دارد. پس از آغاز تهاجم در فوریه، روس‌ها مطمئن بودند که خودرو‌های نظامی آن‌ها تا حد زیادی بدون شناسایی و بدون مخالفت پیشروی می‌کنند و پیروزی سریعی را به ارمغان می‌آورند. این که مسکو میزان مقاومت در اوکراین را محاسبه نکرده بود، کشوری با یک سوم جمعیت روسیه و دومین کشور بزرگ اروپا، باعث شده روسیه نتواند بدون صدمات جدی، خود را از این درگیری رها کند.
گروگان گرفتن کل جهان
پوتین به خوبی می‌دانست که جنگ بین روسیه، یک قدرت هسته‌ای و تولید کننده اصلی غذا و انرژی، و اوکراین پیامد‌های جهانی و منطقه‌ای خواهد داشت. او احتمالاً قصد داشت با استفاده از انرژی، مواد خام و منابع غذایی روسیه، جهان را به گروگان بگیرد؛ بنابراین روسیه به دلیل تهاجمات بی پروا، افزایش جریان پناهجویان، افزایش تورم جهانی یا تهدید جنگ هسته ای، به خطری برای نظم جهانی تبدیل شده است. مسکو بدون توجه به واکنش دیگران، خود را به عنوان یک بازیگر غیرمنطقی در صحنه جهانی نشان داده است.
آنکارا علی رغم موقعیت دشواری که در آن گرفتار شده است، واکنش زیرکانه‌ای نشان داده و از زمان شروع جنگ رویکردی متعادل را اتخاذ کرده است. میانجیگری ترکیه فضای ژئوپلیتیکی خاصی را برای آنکارا در مرحله اولیه بحران ایجاد کرد و این نقش احتمالاً در روز‌ها و هفته‌های آینده تغییر بیشتری خواهد داد.
بستن اخیر حریم هوایی آنکارا به روی پرواز‌های نظامی روسیه به سوریه نیز یک گام بزرگ است که به عنوان پیامی مهم برای همه طرف‌های درگیر تلقی خواهد شد. حتی اگر ترکیه در تحریم‌ها علیه روسیه شرکت نمی‌کند، اما در حوزه‌های دیگر موضع مناسب می‌گیرد. اقتصاد ترکیه تحت تأثیر جنگ قرار گرفته است. علاوه بر تورم جهانی، روسیه و اوکراین بخش قابل توجهی از تجارت خارجی ترکیه را تشکیل می‌دهند. به طور سالانه، صادرات ترکیه به روسیه بیش از 5 میلیارد دلار و صادرات به اوکراین بیش از 2 میلیارد دلار است، در حالی که واردات ترکیه از روسیه بیش از 28 میلیارد دلار و واردات از اوکراین 4 میلیارد دلار است. علاوه بر این، روسیه و اوکراین حدود یک چهارم گردشگران به ترکیه را تشکیل می‌دهند و سالانه میلیون‌ها نفر به این کشور سرازیر می‌شوند. با توجه به شرایط فعلی، گردشگری مطمئناً در سال 2022 ضربه بزرگی خواهد خورد.
اتحاد شکننده
از نظر ژئوپلیتیکی، آنکارا در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی در زمینه مداخله روسیه در سوریه و افزایش تهدید تروریسم مواجه بوده است. کودتای نافرجام 2016 محاسبات سیاسی ترکیه را نیز پیچیده کرد. با روی کار آمدن دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا در ایالات متحده، که آغازگر دوران عدم اطمینان جهانی بود، ترکیه شروع به ایجاد یک اتحاد شکننده با روسیه، علیرغم منافع ژئوپلیتیکی مخالف خود کرد. این اتحاد شکننده با وجود درگیری‌های مکرر بین نیرو‌های روسیه و ترکیه در عرصه‌های نیابتی ادامه یافته است - و حتی در شرایطی که روابط ترکیه با اروپا و ایالات متحده و نقش آن در ناتو به طور فزاینده‌ای تیره شده است. یکی از هزینه‌های ملموس ترکیه حذف این کشور از برنامه اف 35 بود که برای امنیت ترکیه حیاتی بود، دلیل این مسئله هم توافق آنکارا با مسکو برای خرید سامانه دفاع هوایی اس-400 بود.
روسیه از طریق مداخله نظامی خود در سوریه نیز به سیل عظیم پناهجویان به ترکیه کمک کرده است. بدتر شدن وضعیت امنیتی در منطقه دریای سیاه، ثبات ترکیه را بیشتر تهدید می‌کند که مستلزم ارزیابی دقیق و پاسخ محتاطانه آنکارا است. آنکارا با میانجیگری موفقیت آمیز بین روسیه و اوکراین - علیرغم فقدان نتایج ملموس - به غرب نشان داد که محکم در اردوگاه روسیه نیست و در عین حال به پوتین نشان داد که بدون قید و شرط در کنار غرب نیست. تاکنون، واکنش واشنگتن تا حدودی سکوت بوده: علاوه بر مکانیزم راهبردی ایالات متحده و ترکیه که در آوریل راه‌اندازی شد، ایالات متحده اخیراً تأیید کرد که فروش جت‌های جنگنده اف 16 به ترکیه به نفع اتحاد بلندمدت ناتو خواهد بود.
از زمان تهاجم روسیه به اوکراین، واقعیت‌های جدید میدانی فرصتی را برای آنکارا فراهم می‌کند تا روابط خود با روسیه را از سر بگیرد و از اتحاد موقتی که امروز وجود دارد فراتر رود. واقعیت‌های جدید ژئوپلیتیکی مطمئناً فشار بیشتری را بر روسیه در سوریه وارد خواهد کرد که به نفع ترکیه است. در عین حال، ترکیه با بهبود روابط با غرب، موقعیت ژئوپلیتیک خود را تقویت می‌کند. از آنجایی که اتحاد‌های روسیه شکست می‌خورد و مسکو به طور فزاینده‌ای باری بر دوش کشور‌های شریک خود می‌شود، روابط این کشور با آنکارا ناگزیر متحول خواهد شد. ترکیه با استفاده از مزیت عضویت خود در ناتو برای جلوگیری از قرار گرفتن دریای سیاه تحت کنترل روسیه و با اتخاذ اقداماتی برای کاهش عدم اطمینان در مرز‌های جنوبی خود، می‌تواند روابط خود با روسیه را در عین ایجاد زمینه مشترک جدید با غرب، منطقی‌تر کند.
برای این منظور، آنکارا باید از قابلیت‌های ظریف مانور دیپلماتیک خود استفاده کند. واقعیت‌های ژئوپلیتیک کنونی نشان می‌دهد که بیماری کنونی روسیه و جنگ نیابتی غرب ادامه خواهد داشت. دخالت ترکیه باید چند لایه و چند مرحله‌ای باشد. اقدام رئیس جمهور رجب طیب اردوغان برای ایفای نقش به عنوان یک میانجی به ترکیه کمک کرد تا اعتبار دیپلماتیک کسب کند و اعتماد همه طرف‌ها را جلب کند. بستن حریم هوایی آنکارا به روی پرواز‌های نظامی روسیه به سوریه گام جسورانه دیگری بود. اردوغان پیامی روشن به همه طرف‌های بحران روسیه و اوکراین می‌فرستد و به آن‌ها یادآوری می‌کند که ترکیه بخشی از ناتو است. اما اکنون، در یک چرخش غیرمنتظره، او با اجازه دادن به سوئد و فنلاند برای پیوستن به ناتو مخالفت کرده است، که می‌تواند امید آن‌ها برای عضویت را از بین ببرد.
این هفته، پوتین و اردوغان هر دو در مورد گسترش ناتو به گفتگو ادامه دادند. پوتین موضع خود را با اعلام اینکه پیوستن سوئد و فنلاند به این ائتلاف نظامی "تهدیدی مستقیم برای روسیه نیست" تغییر داد. اردوغان همزمان با این اقدام مخالفت خود را تکرار کرد. اگرچه ممکن است استفاده از موضوع عضویت در ناتو برای مبادلات دیپلماتیک حق مشروع ترکیه باشد، اما اظهارات او به ابهام دامن زده است. آنکارا می‌داند که فشار مسکو در جنوب، یک مشکل امنیتی ساختاری بالقوه، اگر نه یک تهدید قریب الوقوع، ایجاد می‌کند. برای مبارزه با این تهدید، ترکیه باید در کنار ابتکاراتی باشد که مانع انتقال قدرت به روسیه شده یا قدرت آن‌ها را کاهش دهد. مبارزه آنکارا با تروریسم باید بر اساس سیستمی از ائتلاف‌ها بنا شود و قدرت ژئوپلیتیکی آن نباید با مبارزه شمال اروپا برای یافتن یک پناهگاه امن در ناتو از مسیر خارج شود.