بزرگنمايي:

تضمين سطح بالايي از سواد خواندن و نوشتن تبديل به اولويت بسياري از دولت ها در سراسر دنيا شده است. ولي آنچه اغلب فراموش مي شود اين است که بيش از يک نوع سواد وجود دارد و همه آنها در تحصيلات رسمي کسب نمي شوند. در اينجا به انواع سواد اشاره مي کنيم.

سواد کشاورزي

اين نوع بيسوادي به عدم درک اطلاعات مربوط به کشاورزي گفته مي شود. کساني که به عنوان مزرعه دار کار مي کنند اين مشکل را ندارند، ولي شهرنشيناني که اين جمله را مي خوانند: "90 درصد از زمين هاي کشاورزي به علت خشکسالي از بين رفتند" به علت عدم درک مزرعه داري و کشاورزي، مشکلي جدي حس نمي کنند. افرادي که از لحاظ کشاورزي بيسوادند نمي توانند درک کنند که کشاورزي چقدر مهم است و چقدر همه ما بدان وابسته هستيم.

سواد کامپيوتري

سواد کامپيوتري نوع خاصي از سواد فناوري و تکنولوژيک است. اين سواد به توانايي استفاده از کامپيوتر در سطح ابتدائي گفته مي شود. اينکه نتوانيم کامپيوتر را روشن کنيم يا استفاده از ماوس يا لوازم ديگر کامپيوتري را ندانيم، نوعي بيسوادي محسوب مي شود. افرادي که سواد کامپيوتري ندارند، در واقع در جامعه مدرن امروزي، گويي ناتوان هستند و به تدريج در جامعه دچار مشکل مي شوند.

سواد تحليلي

براي توضيح اين نوع سواد برعکس آن را توضيح مي دهيم. بيسوادي تحليلي در مورد کسي نمود مي يابد که مي تواند متني را بخواند و معناي کلي آن را درک کند، ولي نمي تواند بطور تحليلي راجع به آن فکر کند و احتمال قابل اطمينان بودن يا تحريف شدگي آن را تشخيص دهد. افراد زودباور اغلب داراي سواد تحليلي هستند. انواع و اقسام رسانه ها اغلب براي واقعي جلوه دادن نظرات خود از بيسوادي تحليلي سوء استفاده مي کنند.

سواد فرهنگي

هرکس به نوعي به يک فرهنگ تعلق دارد. بيسوادي فرهنگي عبارتست از عدم آشنايي با فرهنگ خود. اين اغلب زماني نمود مي يابد که ضرب المثل هاي رايج اشتباه درک مي شوند يا ارجاع به فولکلور اصلاً درک نمي شود. با آنکه همه ما نسبت به فرهنگ هاي ديگر بيسواد فرهنگي هستيم، افرادي که نسبت به فرهنگ خود بيسواد هستند، زماني که در محيط فرهنگي خودشان قرار مي گيرند، احساس ناراحتي و ناآشنايي مي کنند.

سواد بوم شناختي

هرچقدر هم خودمان را از دنياي طبيعي دور کنيم، هنوز هم به منابع زمين وابسته ايم. کمک به حفظ منابع زمين به حفظ نحوه زندگي خودمان کمک مي کند. بيسوادي بوم شناختي (اکولوژيک) عدم درک اين موضوع و اعتقاد به عدم وابستگي به زمين است. افرادي که از لحاظ بوم شناختي بيسوادند، براي تفريح به محيط زيست خود آسيب مي زنند و جملاتي اينچنين مي گويند: "زمين مي تواند ظرفيت انسان هاي بسيار زيادي داشته باشد" و "کنترل جمعيت ضروري نيست" و بازيافت وقت تلف کردن است".


سواد عاطفي

افرادي که از لحاظ عاطفي بيسوادند نمي توانند به درستي عواطف خود و ديگران را درک کنند. آنها اغلب بخاطر عصبانيت يا استرس رفتارهاي غلطي نشان مي دهند و نمي توانند رفتارهاي تخريبي را درست تشخيص دهند و آنها را متوقف کنند. آنها در تعبير عواطف ديگران ناتوان هستند و خنديدن يا گريه کردن را تلاش هاي عمدي براي آزار دادن ديگران مي دانند. اين افراد نمي توانند احساسات خود را ابراز کنند و در بعضي از موقعيت ها واکنش هاي عجيب يا نادرست نشان مي دهند.

سواد مالي

افرادي که به هنگام صحبت از امور مالي و بودجه احساس گيجي مي کنند از درجه اي از بيسوادي مالي رنج مي برند. اين افراد کساني هستند که اغلب ولخرجي مي کنند و براي مثال پول يک هفته خود را خرج يک بازي ويدئويي مي کنند، در حاليکه قبض هاي آب و برقشان پرداخت نشده اند و براي سختي هاي آينده پول پس انداز نمي کنند.

سواد کارکردي

برآوردها نشان مي دهند که حدود 20 درصد از بزرگسالان از لحاظ کارکردي بيسواد هستند. اين يعني آنها مي توانند بخوانند و بشنوند و معناي کلمات را بفهمند، ولي نمي توانند معناي يک جمله را در کل به درستي درک کنند و از اين عدم ادراک خود آگاه نيستند.

سواد سلامتي

سواد سلامتي به توانايي درک واقعيت هاي ابتدائي در مورد سلامتي و بهداشت گفته مي شود و افرادي که سواد سلامتي ندارند، نمي توانند تصميمات درستي در مورد سلامتي خود بگيرند. در کشورهاي توسعه يافته حدود 10 درصد از بزرگسالان از لحاظ سلامتي و بهداشت بيسوادند. اين افراد عليرغم وجود حجم عظيمي از شواهد و مدارک، ادعاهاي مخالف را باور مي کنند و در نتيجه تغييرات خطرناکي در نحوه زندگي خود ايجاد مي کنند. متأسفانه اين بر فرزندان آنها هم تأثير سوئي مي گذارد.

سواد اطلاعاتي

سواد اطلاعاتي به توانايي درک آن است که دانش يا درک خود انسان چه زماني به مرزهاي خود رسيده است. بيسواد اطلاعاتي کسي است که عليرغم آنکه ثابت شده که حرفش نادرست است، ولي به بحث کردن ادامه مي دهد يا کسي که وقتي با اتاقي پر از کارشناس درباره موضوعي حرف مي زند، با آنکه اطلاعاتي کمي درباره آن موضوع دارد، ولي با بحث کردن از خودش احمقي مي سازد. افراد بيسواد اطلاعاتي نمي توانند نقايص ذهني خود را ببينند. گفته مي شود که انساني که تحصيلات درستي دريافت کرده است از مرزهاي دانش خود آگاه است و متأسفانه بيش از 60 درصد بزرگسالان تا حدودي بيسواد اطلاعاتي هستند.

سواد رسانه اي

ما به بسياري از رسانه ها اتکا مي کنيم تا اطلاعات مفيدي درباره دنياي بزرگ به ما بدهند. متأسفانه بسياري از شرکت هاي رسانه اي براي افزايش سود خود يا باقي ماندن در اين صنعت، موقعيت ها را حساس مي کنند تا مخاطب بيشتري جذب کنند. در نتيجه، بيشتر آنچه مي شنويم کمي تحريف شده است. بيسوادي رسانه اي که نوع خاصي از سواد تحليلي است باعث مي شود که مردم همه آنچه در رسانه ها مي شوند را واقعيت تعبير کنند. جملاتي همچون "تو تلويزيون ديدم، حتماً درسته!" يا "اخبار هيچ وقت دروغ نميگه!" نشانه هايي از بيسوادي رسانه اي هستند.

سواد سلامتي رواني

بيسوادي سلامتي رواني نوعي از بيسوادي سلامتي است. اين نوع بيسوادي يک ناآگاهي يا سوءتفاهم درباره اختلال هاي رواني است و باعث مي شود که شناسايي يا درمان مشکلات دشوار شود. براي مثال شوهري که صحبت از خودکشي همسرش را بي معنا تعبير مي کند يا مادري که فکر مي کند اختلال خوراکي پسرش صرفاً فازي گذراست. تصويرسازي غلط و منفي رسانه ها از اختلال هاي رواني و مراقب روانپزشکي باعث شيوع اين بيسوادي شده است.

سواد عددي

بگذاريد بيسوادي عددي را شرح دهيم. بيسوادي عددي يا بيسوادي در حساب ابتدائي، نداشتن مهارت هاي ابتدائي در حساب براي زندگي روزمره است. عمليات هاي ساده اي همچون محاسبه 50 درصد تخفيف قيمت، براي افراد بيسواد عددي بسيار دشوار است. با آنکه اين بيسوادي خيلي نادر است، ولي بيش از نيمي از بزرگسالان از انواع ملايمي از بيسوادي عددي رنج مي برند.

سواد نژادي

سواد نژادي به توانايي درک مسائل مربوط به نژاد و نژادپرستي گفته مي شود. دانشجويي که ادعا مي کند استادش عمداً او را به خاطر سياه بودن مردود کرده است از بيسوادي نژادي رنج مي برد. افرادي که باورهاي غلطي درباره نژادها دارند هم از بيسوادي نژادي رنج مي برند. ديدگاه هاي کليشه اي آسيب رسان همچون "همه آسيايي ها باهوشند" يا "همه سفيدپوستان ثروتمندند" نمونه هايي از پيش داوري و جهل و بيش از همه بيسوادي نژادي هستند.

سواد خواندن و نوشتن

اين همان چيزي است که وقتي مردم کلمه "سواد" را مي شنوند به آن فکر مي کنند. اين نوع سواد توانايي درک يا توليد اطلاعات کتبي است. درجات مختلفي از سواد وجود دارد، مانند درک حروف به تنهايي، نه کل کلمات، درک چند کلمه ولي نه کل جمله و يا عدم درک هيچ حرف يا کلمه اي. از طريق تحصيلات و آموزش همگاني، بيسوادي جهاني در 50 سال گذشته به نصف رسيده است. اين يعني افرادي که در فقيرترين کشورها زندگي مي کنند از زندگي بهتري بهره مندند زيرا مي توانند نوشته هاي داروها را بخوانند يا از نوشيدن آبهايي که "سمي" نشانه گذاري شده اند، خودداري کنند.

سواد علمي

علم چهارچوبي است که از همه حقايقي که بر بشر آشکار شده تشکيل شده است. علم خود تصحيح است و منتهي درجه دانش در هر نقطه اي از زمان را منعکس مي کند. متأسفانه 75 درصد از بزرگسالان از لحاظ علمي بيسوادند. اين افراد جملاتي اينچنين مي گويند "افرادي که اتومبيل هاي گران مي رانند بيشتر عمر مي کنند، پس اگر اتومبيل خوبي بخرم بيشتر عمر مي کنم".

سواد آماري

افرادي که از لحاظ آماري بيسوادند حس مي کنند اگر اعداد يا داده ها از ايده خاصي حمايت کنند، آنگاه آن ايده ارزش دارد. اين نوع بيسوادي بسيار به بيسوادي عددي و تحليلي نزديک است و بيسوادهاي آماري براي مثال معناي جمله "10 درصد از مردم به بادام زميني حساسيت دارند" و "90 درصد از مردم به بادام زميني حساسيت ندارند" را بطور متفاوتي تعبير مي کنند، در حاليکه هر دوي اينها يک چيز را بيان مي کنند. باور اينکه قماربازي در بلندمدت از لحاظ مالي سودبخش است، متأسفانه براي بيسوادهاي آماري رايج است.

سواد فناوري

فردي که از لحاظ فناوري بيسواد است نمي تواند استفاده از فناوري هاي جديد را ياد بگيرد. يادگيري چيزهاي جديد به خصوص به عنوان يک بزرگسال شايد آهسته صورت پذيرد، ولي اين افراد در مواجعه با اشياي نسبتاً ساده اي همچون دوربين دوچشمي احساس گيجي مي کنند، حتي در صورتي که با صبر فراوان صدبار نحوه استفاده از آن برايشان توضيح داده شود. عدم درک يک فناوري به علت کمبود تماس با آن، نرمال است، ولي وقتي با آن در تماس هستيد و چند بار استفاده از آن برايتان توضيح داده مي شود، اگر آن را درک نکنيد بيسواد هستيد. اين افراد در جوامع مدرن دچار دردسر هاي زيادي مي شوند.

سواد ترانس

يک فرد بيسواد ترانس نمي تواند اطلاعات را از يک نوع رسانه به نوع ديگري منتقل کند. براي مثال، شايد بتواند تصويري را درک کند، ولي در توصيف آن به صورت کتبي دچار مشکل مي شود. بيسوادان ترانس نمي توانند از اطلاعاتي که از منابع مختلف در زندگي روزمره بدست مي آورند استفاده کنند. در جامعه اي که دائماً در حال تغذيه شدن از سوي انواع و اقسام منابع هستيم، توانايي بکار بردن آنچه مي دانيم، مفيدتر و مفيدتر مي شود.

سواد ديداري

سواد ديداري عبارتست از توانايي درک يا پردازش اطلاعات به صورت ديداري. افرادي که سواد ديداري ندارند در خواندن نمودارها و داده هاي گرافيکي مشکل دارند. نوع خاصي از صدمه مغزي منجر به ناتواني مادرزادي در درک و شناسايي چهره ها يا بينايي مي شود. نوعي از بيسوادي ديداري که همه گاهي تجربه مي کنند در کودکان ديده مي شود. آنها فکر مي کنند وقتي بيسکويت را به دو نيم مي کنند بيسکويت بيشتري دارند. يا مثلاً چهار حبه انگور در کنار هم، نشان دهند انگور بيشتري است تا وقتيکه اين چهار دانه جدا جدا باشند.