بزرگنمايي:

خيلي از افراد چاق و دچار اضافه وزن که رژيم گرفتن برايشان سخت است، دوست دارند چاقي شان را گردن بيماري بيندازند و بگويند اضافه وزنشان به دليل مشکل غدد است؛ در حالي که خيلي وقت ها اينطور نيست و اگر اراده کنند و رژيم بگيرند، خيلي خوب وزن کم مي کنند...

در واقع علت چاقي اين افراد پرخوري و بدخوري خودشان است اما گاهي هم واقعا علت چاقي، يک بيماري است. تحمل چنين شرايطي چندان آسان نيست زيرا علاوه بر چاقي، مشکلات و عوارض ديگري هم براي فرد ايجاد مي شود. شيرين ح 28 ساله با قد 168 سانتي متر و وزن 72 کيلوگرم که کارشناس عمران است و در يک شرکت عمراني کار مي کند، يکي از افرادي است که چاقي اش به علت بيماري است و با رژيم گرفتن وزن کم نمي کند. شرح حال او را در اين ميزگرد بخوانيد.«سلامت» اميدوار است بار دومي که با خانم ح گفت وگو مي کند، او توانسته باشد با استفاده از توصيه هاي متخصصان «سلامت» بر مشکلش غلبه کند. شما فکر مي کنيد آن روز جاي علامت سوال در نمودار کناري اين صفحه را چگونه پر خواهيم کرد؛ چند کيلوگرم در چند ماه؟

شيرين ح 28 ساله از دلايل اضافه وزنش مي گويد:

مشکوک به کوشينگ و کم کاري تيروييد هستم

خانم ح! چه شد که تصميم گرفتيد در «ميزگرد تغذيه» شرکت کنيد؟

اضافه وزن مقاوم و ماندگار. من رژيم هاي مختلف گرفته ام اما به اندازه قابل انتظار وزن کم نمي کنم و به مقدار کم و به سختي وزنم پايين مي آيد. گاهي هيچ چيز نمي خورم اما وزنم کم نمي شود.

چه شد که چاق شديد؟

تا 18 سالگي وزنم عادي بود، 58 کيلوگرم بودم و اضافه وزن نداشتم اما يکدفعه وزنم زياد شد، بعد عادت ماهانه ام قطع شد و 2سال و نيم عادت ماهانه نشدم. روي سينه، شکم و پهلوهايم ترک هاي قرمز و بنفش رنگ، يک تکه و پهن با ضخامت حدود يک سانتي متر به وجود آمد. دچار ريزش مو شدم و موهاي زائد روي چانه، کنار گوش و گردنم ايجاد شد. به متخصص زنان مراجعه کردم و سونوگرافي انجام دادم که مشخص کرد از نظر رحم و تخمدان مشکلي ندارم و مشکل مربوط به غدد است.

درمان را پيگيري کرديد؟

بله، به متخصص غدد مراجعه کردم و آزمايش خون و ادرار 24 ساعته دادم. دکتر غدد به من گفت مشکوک به کوشينگ هستم و آزمايش هاي بيشتر و ام آرآي نشان داد يک غده 4 ميلي متري در هيپوفيزم وجود دارد که باعث افزايش کورتيزول در بدنم مي شود. پزشک برايم دارو تجويز کرد و روزانه يک قرص پردنيزولون مي خوردم و 3سال تحت درمان دارويي بودم تا اينکه پزشک معالجم از ايران رفت. به پزشک ديگري مراجعه کردم و دوباره ام آرآي انجام دادم و دوباره گفتند غده هنوز وجود دارد اما تا زماني که مجرد هستم، نمي شود آن را بردارند چون ممکن است روي باروري ام تاثير بگذارد.

مصرف دارو را ادامه داديد؟

آزمايش خون دادم و به من گفتند ديگر لازم نيست دارو بخورم و مصرف دارو را قطع کردم اما هنوز مشکل دارم. عادت ماهانه ام منظم شده است اما مقدار آن کم و فقط 2روز در ماه است. ترک هاي روي پوستم رفع نشده است و موهاي زائد روي صورتم وجود دارد. به متخصص پوست هم مراجعه کردم اما مشکلاتم برطرف نشد.

علاوه بر اين بيماري مشکل و بيماري ديگري نداريد؟

مشکوک به کم کاري تيروييد هستم اما دارو نمي خورم درضمن قبلا موهايم خيلي پرپشت بود. يک دوره رژيم غذايي سخت گرفتم و چند ماه بعد از آن دچار ريزش مو شدم. چند ماه بعد دوباره موهايم درآمد اما نه مثل قبل.


ورزش مي کنيد؟

روزي يک ساعت پياده روي مي کنم.

درباره عادت هاي غذايي تان توضيح دهيد.

حدود 10سال است مصرف برنج را قطع کرده ام. مدت هاست که با خانواده غذا نمي خورم. برنج و خورش مصرف نمي کنم و فقط نان و ماست و سالاد مي خورم. روزي 2سهم ميوه و سبزي و خيلي کم غذا مي خورم و همه چيز را با ترس و لرز مصرف مي کنم. به تنقلات و خوراکي هاي شور هم اصلا لب نمي زنم. از اين وضع خسته شده ام، اگر بيماري ام درمان شده است، بايد وزن کم کنم و اگر درمان نشده نمي دانم چرا بايد مصرف قرص را قطع کنم.

وضعيت خوابتان چطور است؟

بدخوابي و کم خوابي دارم. در 24ساعت فقط 5ساعت مي خوابم. مثلا 4صبح مي خوابم و 8صبح بيدار مي شوم. اين باعث مي شود عصبي شوم. احساس مي کنم حالت هاي افسردگي دارم. شاد نيستم. رژيم هاي دائم باعث شده است از لحاظ رواني دچار ناراحتي شوم. از بيماري ام اصلا ناراحت نيستم اما چاقي و موهاي زائد خيلي اذيتم مي کند. صورتم موهاي زائد دارد و تمام بدنم پرمو است. دست و پاي کشيده و در قسمت پهلو و شکم چاقي موضعي دارم. اوايل صورتم خيلي پف داشت که بعد از اينکه تحت درمان قرار گرفتم برطرف شد. چاقي موضعي اذيتم مي کند. موهاي زائد صورتم هم هر روز ذهنم را مشغول کرده است و قصد دارم از ليزردرماني استفاده کنم.

نگاه متخصص تغذيه

توصيه دکتر

سيد ضياءالدين مظهري به سوژه

«ميزگرد تغذيه»

رژيم شما بايد کم نمک باشد

وزن مناسب براي خانم ح چقدر است؟

وزن ايده آل براي ايشان 61 کيلوگرم است يعني تقريبا 10کيلوگرم اضافه دارند که اضافه وزنشان زياد هم شديد نيست.

سلامت: وزن ايشان تا 18سالگي 58کيلوگرم بوده است اما يکدفعه بالا رفته، ترک هاي پهن قرمز و بنفش روي پوست شکم، سينه و پهلوهايشان ايجاد شده و عادت ماهانه شان قطع شده است. نتايج آزمايش ها نشان داده است مبتلا به کوشينگ هستند و يک غده 4 ميلي متري در هيپوفيزشان وجود دارد. با توجه به اين موضوع چه ملاحظاتي را بايد رعايت کنند؟

صحبت در اين باره بسيار مشکل است. خانم ح بايد حتما از نظر سابقه و تاريخچه بيماري و داروهايي که دريافت کرده اند، بررسي شوند. دادن برنامه غذايي به اين افراد به صورت غيرحضوري، مکاتبه اي، تلفني و بدون معاينه حضوري و نديدن نتايج آزمايش ها توصيه نمي شود. به طورکلي، کوشينگ انواع و عوارض مختلفي دارد. برخي غدد کوچک هستند، برخي بزرگ. تصميم گيري براي انتخاب روش درمان به وسيله گروه درمان در بيمارستان انجام مي شود. چاقي، پرفشاري خون، پرمويي، اختلال هاي قاعدگي، صورت پف آلود و گرد، آکنه، ضعف عضلاني، پوکي استخوان، اختلال هاي رواني، ديابت، افزايش اوره و تغييرات چشمي از عوارض اين بيماري هستند. در اين بيماري خطوط پهني روي پوست ايجاد مي شود که با خطوط سطحي و باريک ناشي از چاقي و انباشتگي چربي در بدن متفاوت است. چاقي در اين افراد به علت انباشتگي آب است و انباشتگي چربي در ناحيه پشت گردن ديده مي شود. گاهي هم به علت انباشتگي آب نارسايي احتقاني قلب پيش مي آيد که به درمان نياز دارد.

افراد مبتلا به کوشينگ بايد تغذيه خاصي داشته باشند؟

اگر با داروهاي کورتوني درمان شوند، حتما پزشک معالج پرهيزهاي لازم مانند به حداقل رساندن مصرف نمک را به آنها مي دهد. اين بيماران براي جلوگيري از کاهش شديد تراکم استخواني و پيشگيري از ابتلا به پوکي استخوان حتما بايد دوز بالاي ويتامينD مصرف کنند و با توجه به ذخيره بدن گاهي از قرص هاي ويتامين، 8هفته، هفته اي يک عدد و اگر کمبود ويتامين شديد باشد 3آمپول و هر ماه يک تزريق داشته باشند. اگر علايم پرفشاري خون دارند، بايد درمان لازم را انجام دهند و از مصرف مواد حاوي سديم، فست فود، کنسرو و برخي نان ها که نمک زيادي دارند، خودداري کنند.

مشکل اين است که با رژيم وزنشان کم نمي شود و 10سال است خيلي کم غذا مي خورند آن هم با ترس و لرز. براي کاهش وزن چه کار کنند؟

در بدن اين بيماران آب تجمع پيدا مي کند و کاهش وزنشان، مستلزم دفع ادرار است. اين افراد بايد از مصرف نمک زياد خودداري کنند. باتوجه به اينکه دريافت منابع غذايي حاوي پتاسيم به دفع آب بدن منجر مي شود اگر دچار افت فشار نمي شوند، مي توانند يک ليوان برنج کته بدون نمک و روغن و يک کيلوگرم سيب درختي کمپوت شده بدون آب و شکر را در 24ساعت بخورند. در اين صورت بار بسيار بالاي پتاسيم، دفع ادرار را افزايش مي دهد و قسمتي از تورم کاهش مي يابد و وزن تعديل مي شود. ايشان بايد با توجه به قد، وزن، فعاليت بدني و نياز انرژي، رژيم غذايي سبک بگيرند و با توجه به نوع درمان و عوارض مختلف ناشي از آن رژيم غذايي مناسب داشته باشند تا عوارضي مانند پرفشاري خون و ديابت کنترل شود. البته کم کردن انرژي نبايد آنقدر شديد باشد که فرد نتواند آن را تحمل کند.

ايشان دچار کم خوابي است و اضطراب دارد. براي خواب بهتر و رفع اضطراب بايد چه کار کنند؟ آيا مي توانند براي رفع اين مشکلات از روش هاي تغذيه اي استفاده کنند؟

يکي از عوامل چاقي دير خوابيدن است. در خواب شبانه بدن خودش را بازسازي و ترميم مي کند. افرادي که دچار بدخوابي هستند، براي خواب بهتر و کاهش اضطراب مي توانند شب ها قبل از خواب شير و سيب بخورند يا آب کاهو و آب سيب را به نسبت يک به 3 مصرف کنند تا بهتر بخوابند و صبح با نشاط صبحانه بخورند. سطح قند ناشتاي بالا نيز ممکن است يکي از دلايل اضطراب و استرس باشد که بايد کنترل و درمان شود.

حرف يا توصيه آخر؟

موضوع مهم در مورد اين خانم پيگيري درمان بيماري است. بايد تحت نظر متخصص غدد باشند و در کنار آن بهتر است با توجه به عوارض درمان براي داشتن رژيم غذايي مناسب از متخصص تغذيه کمک بگيرند. کاهش وزن توام با ورزش هاي کششي سبک و حرکات يوگا که باعث افزايش توده ماهيچه اي بدن مي شود، به ايشان توصيه مي کنم.



عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران

ايشان به بيماري کوشينگ مبتلا هستند و غده اي در هيپوفيزشان وجود دارد که باعث شده است ترشح کورتيزول در بدنشان بالا برود و علايمي مانند چاقي، موهاي زائد و ترک هاي پوستي که از آن شکايت دارند، مربوط به افزايش هورمون کورتيزول است. در اين موارد درمان، برداشتن توده موجود در غده هيپوفيز است که کار ساده اي نيست. ممکن است با برداشتن توده، بافت سالم هيپوفيز هم آسيب ببيند و فرد دچار ناباروري شود. به همين دليل تصميم گيري در اين مورد کار مشکلي است. اگر امکان دسترسي به جراح حاذق باشد، جراحي توصيه مي شود. در دنيا مراکز معدود و خاصي اين کار را انجام مي دهند و جراحان حاذقي وجود دارند که با رضايت کامل بيمار قبل از ازدواج و بچه دار شدن توده هيپوفيز را برمي دارند و امکان آسيب به هيپوفيز خيلي کم است. با تجربه اي که ما در کشور داريم، ترجيح مي دهيم قبل از ازدواج با دارو بيماري را کنترل و عمل را به بعد از 1 يا 2 زايمان موکول کنيم. به هر حال تا کوشينگ درمان نشده است، نبايد مصرف دارو قطع شود و بيمار بايد تحت نظر پزشک باشد. چاقي ايشان هم مربوط به بيماري شان است و تا بيماري معالجه نشود هيچ رژيم غذايي در کاهش وزنشان موثر نيست.

باز هم تاکيد مي کنم کوشينگ بيماري نادري است و درمان نسبتا مشکلي دارد. با توجه به شرايط هر بيمار ممکن است راه هاي درمان متفاوت باشد و تصميم متفاوتي گرفته شود. کوشينگ شديد عوارض زيادي دارد و حتي اگر احتمال آسيب به هيپوفيز وجود داشته باشد حتما بايد جراحي انجام شود. گاهي حتي بعد از عمل احتمال عود وجود دارد. تصميم گيري درباره انتخاب روش درمان بسيار مشکل بوده و در کميسيون پزشکي متخصص غدد با حضور بيمار درباره روش درمان و عوارض آن صحبت مي کند. اظهارنظر در اين مورد يک بحث تخصصي است و توصيه هاي درماني بيشتر نيز منوط به دريافت شرح حال دقيق بيمار و معاينه باليني اوست.

نگاه متخصص پوست

کوشينگ و ريزش مو

دکتر اميرهوشنگ احساني

عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران

ترک هاي پوست ممکن است بعد از درمان بيماري زمينه اي (کوشينگ) برطرف شود يا ادامه پيدا کند. اين خانم براي درمان موضعي مي توانند از کرم هاي ترتينوييد و ضدترک استفاده کنند. در چند سال اخير از ليزرهاي خاصي که به خوبي در چند جلسه 40 تا 60درصد ترک ها را برطرف مي کند براي درمان استفاده مي شود. ايشان علاوه بر تلاش براي تحت کنترل درآوردن و درمان بيماري، مي توانند براي رفع موهاي زائد از الکتروليز و ترجيحا ليزر استفاده کنند. اگر بيماري زمينه اي را درمان کنند، مشکل گسترش پيدا نمي کند. کوشينگ باعث ايجاد و تشديد ريزش مو مي شود اما تغذيه بد هم در ريزش مو تاثير دارد. مجموع اين عوامل دست به دست هم مي دهد و ريزش مو را بدتر مي کند. خانم ح بايد در کنار درمان کوشينگ، تغذيه مناسب، رژيم غذايي درست و استاندارد هم داشته باشند تا عناصر مورد نياز به موهايشان برسد و درصورت لزوم از مکمل هاي خاصي که براي پيشگيري و درمان ريزش مو لازم است، استفاده کنند.

نگاه متخصص بيماري هاي زنان

کوشينگ و باروري

دکتر طاهره افتخار

عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران

دکتر طاهره افتخار

عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران