تربيت کودکاني با خلق وخو يا فاصله هاي سني گوناگون همراه با حفظ انصاف، جزو سخت ترين کارهايي است که پدر و مادر پيش روي خود دارند. در اين مواقع چه نکاتي را بايد مد نظر داشت؟ با برخي از آنها آشنا شويد.
هميشه اين احتمال وجود دارد که کودکي بيش از خواهر يا برادرش به تذکر و تربيت نياز داشته باشد. در واقع توجه به نيازهاي فردي و اخلاقي هر کودک و متناسب کردن نحوه تربيت با آن ويژگي ها بهترين روشي است که والدين مي توانند به کار گيرند. در هر حال وقتي بچه ها بزرگ تر مي شوند، بهتر مي توانند ميزان قوانين و توجه والدين را ارزيابي کنند. بنابراين اگر کودکي احساس بي عدالتي کند، ممکن است فرياد برآورد: «اين منصفانه نيست!» و گاهي تعداد اين فريادها زياد هم مي شود.
وظيفه شما والدين در اين لحظات چيست؟ بايد در عين حال که احساس کودکتان را تائيد مي کنيد به او توضيح دهيد که قوانين براساس شرايط فرزندان متفاوت است. مثلا وقتي خواهر يا برادر کوچک تر آه و ناله مي کند که چرا نمي تواند از لپ تاپ مادرش استفاده کند فقط بايد به او گفته شود: «وقتي بزرگ تر شدي تو هم مي تواني از لپ تاپ استفاده کني.» اگر کج خلقي کرد و سروصدا و قشقرق به راه انداخت، بايد با اسباب بازي مناسب سنش حواسش را به جايي ديگر منحرف کرد. گاهي اوقات لپ تاپ يا تلفن هاي اسباب بازي مي تواند کودکي را حداقل براي مدتي راضي نگه دارد، اما بهترين راه حل، جلوگيري از به وجود آمدن چنين شرايطي است. (مثلا کودک بزرگ تر زماني از لپ تاپ استفاده کند که کودک کوچک تر خواب باشد.)
البته در مورد کودکان پيش دبستاني آسان ترين راه اين است که به آنها اجازه دهيد آبميوه شان را خودشان بريزند يا خودشان بتنهايي لباسشان را تا کنند و سرجايش بگذارند تا احساس نکنند در حقشان بي انصافي شده است. اگر کودکي بيشتر مواقع تنبيه مي شود، بهتر است به محض اين که رفتار مناسبي از خود نشان داد از او تعريف و تمجيد شود. بايد مراقب باشيد هيچ گاه فرزندان را با يکديگر مقايسه نکنيد. مثلا هرگز نگوييد: «به خواهرت هر چه مي گويم گوش مي کند تو چرا نمي تواني؟»
به گفته روان شناسان بايد نسبت به خلق و خوي هر کودک روش تربيتي مناسب آن کودک انتخاب شود. درخصوص کودکاني که زياد مي نالند و نمي توانند آرام بگيرند، بدترين حالت اين است که آنها را با خواهر يا برادرشان مقايسه کنيد يا بر سرشان فرياد بزنيد، زيرا اين کار درست مانند اين است که به او آدرنالين تزريق کرده ايد و او پرانرژي تر از قبل فرياد مي زند و سروصدا راه مي اندازد. گاهي اوقات مي توانيد شرايط را براي کودک با زبان خودش شرح دهيد و از او بپرسيد اگر قانوني را زير پا گذاشت بهترين تنبيه چيست؟ مطمئن باشيد کودکان هميشه تنبيهي سخت تر از تنبيه والدين براي خود در نظر مي گيرند.
براي برخي کودکان تذکر شفاهي کفايت مي کند، اما برخي ديگر بايد مدت کوتاهي را تنها باشند تا به قوانين فکر کنند. يک مهلت کوتاه علاوه بر اين که کمک مي کند کودک به رفتار و عواقبش فکر کند، بلکه فرصتي برايش فراهم مي کند که لحظه اي آرام بگيرد.
درخصوص کودکي که روحيه اي آرام داردفقط يک يادآوري ملايم يا استفاده از لحني جدي و محکم کفايت مي کند، اما در برخورد با يک کودک حساس مجبوريد مراقب لحن صدايتان باشيد. اگر خيلي عبوس و جدي با او صحبت کنيد قبل از اين که حتي تصميمي بخواهيد بگيريد، اشکش سرازير مي شود. سن کودک نيز مي تواند به شما بگويد چه روشي را به کار بريد. کودکان کوچک تر به تنبيه هاي فوري نيار دارند در حالي که کودک بزرگ تر مي داند اگر صبح رفتار خوبي نداشته باشد، ممکن است بعد از شام حق نگاه کردن برنامه دلخواهش را از دست بدهد.
تائيد مثبت براي بيشتر کودکان مفيد و موثر است. پاداش ها نيز مي تواند به فراخور سن کودک متفاوت باشد مثلا ممکن است پاداش کودکي تماشاي بيشتر تلويزيون باشد، اما برادر يا خواهرش بتواند يک روز کامل با پدر به تفريح برود. تکنيک ديگري که براي بيشتر بچه ها با هر نوع خلق و خويي موثر است «بازتاب مشکل» است. يعني به کودکتان بفهمانيد مي توانيد شرايط را از ديد او ببينيد و درک کنيد. مثلا اگر برادر بزرگ تر، خواهر کوچک ترش را بعد از اين که چند بار به اتاقش آمد و مزاحمش شد هل داد، بايد هر دو تنبيه شوند، اما بعد از آن با برادر بزرگ تر صحبت شود که: «مي دانيم خواهرت هميشه مزاحمت برايت ايجاد مي کند و دائم مي خواهد توجه تو را به خودش جلب کند و اين خيلي آزاردهنده است، اما فراموش نکن که او هميشه به تو به چشم برادر بزرگ تر نگاه مي کند و به تو احترام مي گذارد و فکر مي کند که تو بهترين هستي. بهتر است با همديگر صحبت کنيم و قوانين جديدي بگذاريم و بگوييم که نبايد مزاحم تو شود و به وسايلت دست بزند. با اين حال تو مي تواني برادر بزرگ تر آرام او باشي و به او ياد بدهي بعضي کارها را چگونه انجام دهد.»
والدين بايد مراقب باشند که هميشه و در همه حال به شخصيت منحصربه فرد کودکشان احترام بگذارند و او را بدرستي حمايت کنند. اگر کودکتان خودسر است به جاي اين که هرروز با او بجنگيد به او اجازه دهيد لباسي را که دوست دارد بپوشد. اگر کودکي پر انرژي داريد، از او انتظار نداشته باشيد دو ساعت تمام در رستوران بنشيند و دم نزند و وقتي نمي تواند اين کار را انجام دهد او را تنبيه کنيد. هرگز نبايد کودکتان را به خاطر شخصيتش سرزنش کنيد.
تکنيک هاي مناسبي براي تربيت کودکان براساس سنشان وجود دارد و والدين بايد از روش هاي متفاوت تربيتي براي کودکانشان استفاده کنند. مثلا توضيح دادن به يک کودک 13 ماهه که چرا وقتي خواهر يا برادرش را مي زند تنبيه مي شود، کاري عبث و بيهوده است، زيرا او نمي تواند دليل و منطق چيزي را درک کند. بنابراين بايد براي تربيت فرزندان علاوه بر توجه به خلق و خويشان، به سنشان هم توجه کرد.