گفت وگو درباره يکي از شايع ترين اختلالات خواب بچه ها قبل از سن مدرسه

چندي پيش پيامکي داشتيم مبني بر اينکه پسر 5 ساله اي يکي، دو ساعت پس از خواب، با ترس شديد و نگراني از خواب بيدار مي شود و بي توجه به محيط اطراف و حتي والدين گريه مي کند...

پس از اينکه کودک به وسيله والدين آرام مي شود و مي خوابد، دوباره با همين حالت ها از خواب بيدار مي شود. نگراني شديد والدين باعث مراجعه شبانه به اورژانس مي شود و در نهايت مشخص مي شود اين پسر کوچک دچار وحشت شبانه شده است.وحشت شبانه، يکي از اختلال هاي خواب در کودکان است که بيشتر در سنين بين 6 3 سال رخ مي دهد. براي آشنايي بيشتر با اين اختلال و ساير مشکلاتي که باعث مختل شدن خواب کودکان مي شود، با دکتر کتايون خوشابي، روان پزشک کودکان و نوجوانان و عضو هيات علمي دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي گفت وگو کرده ايم.

والدين چگونه مي توانند متوجه شوند کودک دچار وحشت شبانه شده است و مشکل ديگري ندارد؟

وحشت شبانه يکي از اختلال هاي شايع خواب است که معمولا از حدود 3 سالگي به بعد شروع مي شود و تا سنين بلوغ و نوجواني ادامه مي يابد و بعد از اين دوره به پايان مي رسد. کودک دچار وحشت شبانه حدود يکي، دو ساعت بعد از خواب، با نگراني، وحشت و ترس شديد از خواب بيدار مي شود. گاهي چشم ها باز است ولي سطح هوشياري کودک به اندازه زمان بيداري نيست. ممکن است دچار توهماتي شود که معمولا چند ثانيه تا چند دقيقه طول مي کشد. حتي امکان دارد جمله اي مثل آن مارمولک را بگير و... بگويد و دچار توهمات بينايي و وحشت ديدن چيزي شود. کودک بدون هيچ مشکلي مي خوابد و حدود نيمه هاي اول شب با حالت ترس و اضطراب شديد از خواب بيدار مي شود.

والدين در اين شرايط چه کنند؟

والدين بايد اجازه دهند دوره وحشت شبانه طي شود. معمولا اين وحشت شبانه بين چند ثانيه تا چند دقيقه طول مي کشد. به هيچ وجه دست و پاي کودک را نگيريد و سعي نکنيد حرکات او را کنترل کنيد فقط چون در حالت وحشت حس فرار به کودک دست مي دهد و حتي ممکن است از جايش بلند شود و راه برود، مراقب او باشيد که احيانا از تخت نيفتد و آسيبي نيبند. پس از طي شدن اين زمان کوتاه، کودک به رختخواب برمي گردد و مي خوابد و فردا هيچ خاطره اي از وحشت شب گذشته به ياد نمي آورد. والدين هم نبايد روز بعد در مورد اتفاق هاي شب گذشته و حالت هاي او با کودک صحبت کنند و او را در اين مورد حساس نکنند.
چه عواملي باعث بروز اين مشکل مي شود؟

استرس هاي روزمره، هيجان هاي مثبت و منفي، حتي اتفاق هاي خوبي که باعث خوشحال شدن کودک شده، مي تواند باعث بروز اين اختلال در کودک شود.

آيا تماشاي فيلم ها يا کارتون هاي ترسناک هم مي تواند باعث بروز اين مشکل شود؟

صددرصد نمي توان گفت موثر هستند يا نه اما استرس هاي روزمره امکان بروز وحشت شبانه را بيشتر مي کند و مواجهه با استرس روزانه اجتناب ناپذير است اما بهتر است والدين اجازه ندهند کودک فيلم ها و کارتون هاي وحشتناک، اضطراب آور و خشن ببيند.

شيوع اين اختلال در پسرها بيشتر است يا دختر ها؟

اين اختلال خواب در هر دو جنس ديده مي شود اما معمولا در پسرها کمي بيشتر است.

آيا نياز به پيگيري و درمان دارد؟

نه، وحشت شبانه جزو اختلال هاي شايع خواب در سنين کودکي است و نيازي به درمان ندارد فقط با استرس هاي روزمره کودک ارتباط دارد. معمولا براي کنترل وحشت شبانه دارو هم تجويز نمي شود مگر در موارد خاص که شدت و تعداد دفعات وحشت شبانه زياد باشد و کودک هر شب اين اختلال را تجربه کند و خانواده نگران شوند. در اين صورت داروهايي تجويز مي شود که عمقي از خواب که وحشت در آن اتفاق مي افتد، بيشتر مي کند بنابراين جاي نگراني نيست و در دوران بلوغ به اتمام مي رسد و تکرار نمي شود اما نقش والدين بسيار مهم است. بايد اجازه دهند دوره چند لحظه وحشت بگذرد و در مورد آن هم صحبت نکنند. البته در برخي موارد که سابقه صرع و تشنج در خانواده وجود دارد، در صورتي که وحشت شبانه در سنين نوجواني شروع شود، بايد ابتلا به تشنج را هم در نظر داشت. اگر شروع ديررس وحشت شبانه به صورت تشنج باشد، نوجوان حتما بايد بررسي و درمان شود.

آيا مي توان گفت وحشت شبانه همان کابوس است؟

نه، در کابوس شبانه، کودک خواب بد مي بيند و به دنبال خواب بد ممکن است حرف بزند يا بلند شود و راه برود و چيزهايي را بيان کند که همراه با ترس و وحشت باشد. معمولا خاطره کابوس مي ماند و در طول روز کودک همان احساس ترس و وحشت ها را به صورت خفيف تر تجربه مي کند اما در وحشت شبانه هيچ خاطره اي باقي نمي ماند. هردوي اين اختلالات خواب نيازي به درمان ندارند و براي هر کسي در هر سني ممکن است اتفاق بيفتند. گاهي تصور مي شود وحشت هاي شبانه همان ترس از تاريکي يا تنهايي است که حتي تا بزرگسالي هم در کودک مي ماند، وحشت شبانه و کابوس شبانه جزو اختلال هاي خواب هستند و به ترس هاي دوران کودکي که جزو اختلالات اضطرابي هستند، ربطي ندارند.