چاپ

پرسمان نیوز - تعریف عصمت: «صفة للانسان یمتنع بسببها من فعل المعاصی و لایمتنع منعه بدونها...» [1]
عصمت به نیروی بازدارنده از معصیت و گناه گفته می‌شود كه وصف انسان است و انسان به وسیله آن از معاصی دوری می‌كند. مراحلی از عصمت قابل دسترسی و اكتسابی است. یعنی در تمام انسانها بالذات این استعداد وجود دارد كه به این مقام برسند و در مرحله‌ای از معنویت قرار بگیرند كه از تمام معاصی پرهیز كنند و ارتقاء معنوی داشته باشند و لازمه رسیدن به این مقام نیز پرهیز از گناهان كبیره و صغیره و مراقبت دائمی است. و این مقام نیز مثل سایر مقامات معنوی دارای مراتب و مدارج است، عالی‌ترین درجه عصمت در انبیاء الهی [2] و اولیاء و اوصیای آنهاست و این نیروی معنوی در آنها در مرتبه‌ای افزون ازتمام انسانهاست، و از عقاید شیعه اثنی عشری كه قائل به امامت دوازده امام به عنوان جانشین پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ هستند این است كه پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ و جانشینانش دارای مقام عصمت ذاتی فوق‌العاده‌ هستند كه از هر خطائی مصون و محفوظند.[3]
عصمتی كه در امامت و نبوت وجود دارد غیر از عصمتی است كه افراد عادی كسب می‌كنند، و در كسب آن مراقبت و مواظبت خاص می‌نمایند. شیعه درباره عصمت مربوط به امامت قائل به این است كه 14 معصوم كه عبارت از شخص پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ و دخترش فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ و علی بن ابیطالب همسر زهرا و امام حسن و امام حسین ـ علیهم السلام ـ از عصمت الهی برخوردارند و از اولاد امام حسین علی بن الحسین و محمد بن علی و جعفر بن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمد بن علی و علی بن محمد و حسن بن علی و حجة ابن الحسن ـ علیهم السّلام ـ از این عصمت كه عصمت الهی و لازمه امامت است و علمای علم كلام در این باره بحث‌های مفصلی نموده‌اند برخوردار هستند[4] عصمت نبوی براساس آیات قرآن ثابت می‌شود و عصمت دختر پیامبر نیز از آیه محكم قرآنی كه معروف به آیه تطهیر است مسلم و اثبات شده است[5] كه حدیث كساء درباره آنها از طریق شیعه و سنی نقل شده و متواتر است. براساس دلائل و براهین كلامی كه متكلمین اقامه نموده‌اند قاعده لطف اقتضاء می‎كندكه امام معصوم باشد تا دین الهی مصون از خطا تا قیامت محفوظ باشد و سایر افراد جائزالخطاء هستند.[6] و معصومین كه در بین شیعه معروف به چهارده معصوم هستند آن چهارده نور پاكی هستند كه اسم مباركشان مقدم شد.
بنابراین حضرت فاطمه معصومه ـ سلام الله علیها ـ دختر امام موسی كاظم ـ علیه السّلام ـ در زمره آن معصومین چهارده‌گانه مورد نظر تشیع نیست و عصمتی كه آن حضرت و سایر امام‌زاد‌ه‌گان از قبیل عباس بن علی ـ علیه السّلام ـ و حضرت زینب كبری ـ سلام الله علیها ـ برخوردارند غیر از عصمتی است كه به سبب نص پیامبر اكرم و دلالت تصریحی و تأویلی قرآن اثبات می‌شود.[7] عصمت آنها (حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ و امثال او) علاوه بر طهارت ذاتی و استعداد ذاتی كه داشتند برای اكتساب و پذیرش عصمتی كه به سبب اطاعت از عصمت امام معصوم حاصل می‌شود) غیر از عصمتی است كه از طرف خداوند به انبیای الهی و اوصیای آنها به خاطر ظرفیتشان عنایت فرموده‌ چنانكه آن حضرت نیز برخوردار از مرتبه‌ای از عصمت اكتسابی و دارای مقام شفاعت در نزد خداوند و صاحب كرامات عالیه‌ای است كه با تمسك به ولایت و اطاعت از امامت آن را خداوند به آن حضرت اعطاء نموده است.
پی نوشت ها:
[1] . كمال‌الدین میثم بحرانی، قواعد المرام فی علم الكلام، چاپ دوم، قم، مكتبه آیت الله العظمی المرعشی النجفی، 1406، ص 125.
[2] . علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، چاپ پنجم، تهران، رجاء امیركبیر، 1370، ج 1، ص 192 و ج 2، ص 187. مرحوم علامه در ج 4 در اثبات عصمت اولوالامر (ائمه اثنی‎عشر) ادله متقن آورده است. ص 570.
[3] . محمدحسین‌ آل كاشف الغطاء، اصل الشیعه و اصولها، چاپ اول، بیروت، مؤسسه اعلمی للمطبوعات. 1402، ص 6 ـ 63ـ 59 و میثم بحرانی، پیشین، ص 126.
[4] . اقتباس از میثم بحرانی، «پیشین»، ص 180-177؛ علامه حلی، باب حادی عشر، ترجمه شرح محمدتقی محمدی، قم، 1365، ص 298.
[5] . انما یرید الله لیذهب عنكم الرجس اهل البیت و یُطهركم تطهیراً...، احزاب 23.
[6] . میثم بحرانی، «پیشین»، ص 177.
[7] . علامه طباطبائی در میزان «پیشین» ج 4، ص 570 عصمت ائمه را با استناد عقلی نقلی و استشهاد به آیات قرآن از آیه «اطیعو الله و اطیعو الرسول» به اثبات رسانده است.
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم