همه ما همواره مايليم دکوراسيوني زيبا براي محل کار و زندگيمان طراحي کنيم اما ممکن است شغل و تخصصمان ربطي به چيدمان و طراحي نداشته باشد. اگر بخواهيم خودمان محل زندگي و کارمان را بياراييم چه؟ اصولش را بخوانيد.

البته اين به معناي طراحي داخلي تخصصي براي خانه نيست بلکه صرفاً چيدماني است که معيار زيبايي شناسي آن، رضايت ما يا نزديکانمان از آن نحوه آرايش است. بي شک بهترين راه براي دستيابي به يک دکوراسيون زيبا و کاربردي کمک گرفتن از يک طراح داخلي براي آرايش مکان هايي است که با آنها سروکار داريم. طراح متخصص به دليل ديدگاه تربيت شده اش با نگاهي متفاوت به اشيا و روابط آنها مي نگرد و با بهره گيري از اصولي که مي داند، از روابط بين اين اشيا در جهت کاربري بهتر و آسايش کاربر استفاده مي کند.

در طراحي هر فضا همواره اصول علمي و زيبايي شناسي بسياري رعايت مي شوند. اين قواعد بسته به نوع فضا و ساختار آن متفاوتند. به عنوان مثال برخي از اصولي که در طراحي فضاي داخلي يک آپارتمان مسکوني رعايت مي شوند در طراحي فضاي يک دفتر اداري به کار نمي روند. از اين رو هر چند دانستن اين اصول براي فردي غيرمتخصص دشوار و غيرضروري است، اما آگاهي از نکاتي کلي که ميتوانند فرد را در آرايش محل زندگي خود ياري دهند، خالي از لطف نيست. با استفاده از اين نکات ضمن رعايت اصول اوليه در چيدمان، سليقه شخصي مان را نيز مي توانيم به کار گيريم.

آشنايي با عناصر بصري

در طراحي ابزاري وجود دارد که به طراح کمک مي کند تا به وسيله آن، آنچه در ذهن دارد را بيان کند. اين ابزار، عناصر بصري هستند. از نقطه، خط و شکل گرفته تا رنگ، بافت و حرکت همگي از جمله عناصر بصري اند. در اينجا مي خواهيم با بعضي از اين عناصر و برخي قواعد که برگرفته از کاربرد اين عناصر در طراحي داخلي هستند، آشنا شويم.

1) شکل: نقطه ها، خط را تشکيل مي دهند و خط شاخص شکل است. به بيان بهتر خط بيروني يک شيء يا محيط آن را شکل گويند. در طراحي سه شکل اصلي وجود دارد. مربع، دايره و مثلث متساوي الاضلاع. هر يک از اين سه شکل داراي ويژگي هايي مخصوص به خودند و به هر يک از آنها حالت و خصوصياتي نسبت داده شده است که يا به علت شکل ذاتي آنها بوده، يا به علت واکنش دستگاه فيزيولوژيکي رواني انسان ها يا به دليل تعابير خاص فرهنگي. مثلاً به مربع حالت بي حرکتي، صداقت، صراحت و مفهوم تفکر نسبت داده شده و دايره بي انتهايي، گرما و محفوظ بودن را تداعي مي کند.

با ترکيب انواع اين سه شکل اصلي مي توان تصوير کليه شکل هاي ممکن در ذهن بشر يا اشکال موجود در طبيعت را ساخت.

در طراحي فضاي منزل خود مي توان با استفاده از احجام و تصاوير گوناگون که اشکالي متفاوت و متناسب با ديگر اشيا و وسايل دارند، تنوع و هماهنگي ايجاد کرد.

2) فضا: در اينجا فضا محدوده اي است که در دسترس کاربران قرار گرفته. در طراحي داخلي، استفاده موثر از فضا و ارتباط آن با محيط بسيار مهم است. همچنين ارتباط بين انسان با فضاهاي داخلي يکي از فاکتورهاي برجسته طراحي است که به کمک دانش «ارگونومي» (Ergonomy) و يکي از ابزارهاي آن يعني «اندام سنجي» (Anthropometry) ميسر است. در طراحي داخلي مي بايست رابطه درست انسان با فضا تعريف شود و ابعاد بدن انسان براي رعايت حدود دسترسي و کاربري آسان مدنظر قرار گيرد.

3) فرم: بسياري مفهوم فرم (Form) را با شکل (Shape) اشتباه مي گيرند. منظور از فرم توده فيزيکي يک شيء است که سه بعدي بوده و وزن دارد. فرم معمولاً به پوسته بيروني بنا نسبت داده مي شود، در حالي که فضاي داخلي هم فرم خاص خود را تشکيل مي دهد. فرم فضاي داخلي تابعي از عوامل مختلف است. دسترسي ها و سير کلاسيون مهمترين اين عواملند.

4) بافت: بافت مشخصه اي از يک شيء است که با لمس کردن يا ديدن حس مي شود. بافت مي تواند نرم يا خشن، مسطح يا برجسته، زبر يا مخملين باشد. در طراحي داخلي پوسته ها و سطوح فضايي، بافت معمولاً بسته به عملکرد فضا تغيير مي کند. چه بسا طراحي يک خانه نيازمند سطوحي نرم و منعطف باشد، اما فضاي داخلي يک مکان عمومي چنين سطوحي را برنتابد.

5) رنگ: رنگ خاصيت بصري فرم است. در واقع عنصر فرم از طريق رنگ معنا مي يابد. همچنين رنگ نشان دهنده خصلت هاي رواني و روحيات افراد است. به کمک آن به آساني مي توان شرايط ذهني مناسب را براي فضاهاي مختلف به وجود آورد. مثلاي رنگ هاي مناسب اتاق خواب، رنگ هاي ملايم و سردي هستند که انتقال آرامش را دربردارند.

6) نور: نور وسيله ديدن و از مهمترين عواملي است که براي تعريف يک فضا به کار مي رود. بدون نور، نه فرم معني پيدا مي کند و نه رنگ و بافت را مي توان احساس کرد. نور جلوه اي ديگر به فضا و اشيا و ريتم خلاقانه اي به آنها مي بخشد. همچنين بعد و حرکت را به ما نشان مي دهد. به طور مثال، در فضاي يک خانه، غذاخوري بايد نور ملايم و گرمي داشته باشد يا براي حمام، منابع نوري کم ولتاژ استفاده شوند.

7) حجم: انتخاب درست حجم و محل قرارگيري آن مي تواند فضاي مورد نظر ما را پديد آورد و انتخاب نادرست حجم و مکانش مي تواند به آرايش کل فضا لطمه بزند. از اين رو استفاده از احجام در چيدمان فضاي داخلي خانه حائز اهميت است.

در بررسي معماري سنتي ايران همواره به ايجاد فضاهاي پر و خالي با کمک احجام معماري برمي خوريم. مقرنس ها و گوشواره ها نمونه اي از اين احجام هستند که بعد منفي دارند. به طور کلي در معماري ايراني، گچبري ها، پديد آوردن همين فضاهاي مثبت و منفي، بازي با رنگ، آينه کاري ها و بهره گيري از نقوش و طرح هاي منظم هندسي بخشي از آرايش فضاي داخلي بسياري از مکان ها از جمله خانه ها را تشکيل مي داده اند که نمونه هاي آن در شهرهايي چون کاشان، اصفهان و شيراز فراوانند. اما در معماري امروز ايران که مساحت خانه ها به حداقل کاهش يافته مسلماً نمي توان از بسياري از اين شيوه هاي تزئيني استفاده کرد. اما به عنوان مثال با ايجاد يک گچبري ساده و فکر شده، قرار دادن سنگ هاي طبيعي در ديوارها، قاب بندي و تزئين آينه هاي موجود در خانه و از اين قبيل مي توان ضمن حفظ اين شيوه ها و نمايش نمادين آنها بر زيبايي فضا هم افزود.

استفاده از تابلوهاي نقاشي يا پوسترهاي مناسب با قاب هاي هماهنگ با رنگ ديوارها و پس زمينه تصوير، مجسمه هاي ديواري يا چراغ هاي ديواري زيبا با نور ملايم تا جايي که تناسب مثبت و منفي فضا از بين نرود، مي توانند در چيدمان خانه ما را ياري دهند. از بسياري جزئيات نيز مي توان بيشترين بهره را برد و به غني تر شدن فضا کمک کرد. ساير جزئيات معماري يک اتاق، همچون قاب پنجره ها، گچبري هاي روي سقف و ديوار يا قاب شومينه، به ديوارها بعد و هويت مي بخشند و جدا از جنبه کاربردي بر نماي ظاهري اتاق نيز مي افزايند.

استفاده از اين گونه اصول و نکات که اشاره اي کوتاه به آنها شد در آرايش مکان زندگي ما بي شک مفيد خواهد بود و ما را با ديدگاهي بهتر در آراستن محيط زندگي مان با توجه به علايق و توانايي هايمان ياري خواهد داد.