چاپ

پس از فوت ملك عبدالله پادشاه سابق عربستان و به قدرت رسيدن ملك سلمان، تغييرات در پست‏هاى حساس در اين كشور روندى بسيار سريع را در پيش گرفته است چراكه عربستان با چند بحران و مشكل ازجمله، اختلافات درون دربار پادشاهى، جنگ يمن و بحران اقتصادى مواجه است و ازاين‏رو اين كشور سعى دارد با تغييرات در كابينه و پست‏هاى مهم نظامى بر مشكلات غلبه كند. در همين راستا ملك سلمان اخيرا چهارمين فرمان تغيير در كابينه را صادر كرد كه براساس آن 41 پست و منصب مهم شاهد تغييرات مهمى بودند. براساس اين اوامر سلطنتى، ملك سلمان، «خالد بن سلمان»، پسرش را به ‏عنوان سفير اين كشور در آمريكا منصوب كرد. بدين‏ ترتيب، «خالد بن سلمان» جايگزين «عبدالله بن فيصل بن تركى» خواهد شد. در عربستان، جايگاه سفير در آمريكا يكى از سمت‏هاى مهم حكومتى و مهم‏ترين سمت سفارت در خارج از اين كشور به‏ شمار مى‏رود. هم‏چنين شاهزاده «عبدالعزيز بن سلمان بن عبدالعزيز» ديگر پسر پادشاه، وزير مشاور در امور انرژى و صنعت و معدن تعيين شد. پادشاه عربستان هم‏چنين دستور تأسيس «شوراى امنيت ملى» زير نظر دفتر پادشاهى و ايجاد پستى در اين دفتر تحت عنوان «مشاور امنيت ملى» براى رياست اين شورا را صادر كرد.

u مهم‏ترين اهداف تغييرات اخير

- هموار كردن مسير براى پادشاهى محمد بن سلمان‏

با توجه به تغييراتى كه در فرمان جديد ملك سلمان انجام گرفته است، مى ‏توان اين نكته را به‏ خوبى دريافت كه مهره ‏چينى ‏ها به‏ صورتى طراحى شده است كه به ‏ تدريج محمد بن نايف به‏ عنوان وليعهد و رقيب بزرگ و قدرتمند محمد بن سلمان دچار كاهش اختيارات و قدرت شود. محمد بن سلمان به‏ عنوان جانشين وليعهد در شرايط كنونى با استفاده از بيمارى پادشاه توانسته است كه خود را به ‏عنوان شخص اول در عربستان مطرح كند اما وى براى رسيدن به تخت پادشاهى، رقيب قدرتمندى به نام محمد بن نايف دارد. بن نايف هم از سوى شمار زيادى از شاهزاده‏ هاى سعودى حمايت مى ‏شود و هم گزينه مورد نظر آمريكا براى رسيدن به تخت پادشاهى است. بنابراين با توجه به اين دو مزيت، قدرت محمد بن نايف بايد به ‏نوعى تضعيف شود. در درجه اول ملك سلمان سعى كرده است تا بن نايف را در حصار مخالفانش قرار دهد، به اين صورت كه شاهزاده‏ ها و مقامات طرفدار وى را بركنار و حاميان بن سلمان را جايگزين وى كند. اين مسأله باعث خواهد شد تا قدرت مانور وى بسيار محدود شود. از سوى ديگر تشكيل شوراى امنيت ملى كه در فرمان جديد اعلام شده است، كاملا در راستاى كاهش اختيارات بن نايف است. اين مركز كه البته ساختار آن هنوز مشخص نشده است، زير نظر ديوان پادشاهى اداره خواهد شد و نهادى موازى وزارت كشور است. بنابراين محمد بن نايف به‏ عنوان وزير كشور از اين به بعد مركزى را بايد در برابر خود ببيند كه بخشى از اختيارات وى در وزارت كشور را كاهش خواهد داد. به‏ ويژه اين‏كه پيش‏بينى شده است كه نقش محمد بن سلمان در اين مركز بسيار پررنگ خواهد بود.

- تغيير استراتژى جنگ يمن‏

جنگ يمن در فرودين‏ ماه 94 باهدف پيروزى سريع شروع شد. محمد بن سلمان براى مطرح شدن در رقابت قدرت، نيازمند برگ برنده ‏اى بود كه بتواند از آن در برابر محمد بن نايف استفاده كند. از سوى ديگر وى كه هيچ مقام مهم سياسى را تا پيش از پادشاهى پدرش در اختيار نداشته بود، ناگزير از اين بود كه خود را به‏ نحوى در ساختار قدرت عربستان به كشورهاى ديگر ثابت كند اما برخلاف انتظارات محمد بن سلمان، جنگ يمن نه تنها به پيروزى برق‏ آساى عربستان منجر نشد بلكه به‏ صورت باتلاقى براى نيروهاى سعودى و اماراتى درآمد. اين مسأله باعث افزايش اعتراض‏هاى جهانى و داخلى عليه آل سعود شده است. در واقع تا پيش از پيروزى دونالد ترامپ در انتخابات رياست جمهورى آمريكا، عربستان به‏دنبال نوعى خروج آبرومندانه از باتلاق يمن بود.

از سوى ديگر، ملك سلمان هم‏چنين دستور پرداخت دو ماه حقوق و پاداش به نيروهاى عمليات «طوفان قاطعيت» و عمليات «بازگشت اميد» يعنى شركت‏كنندگان در جنگ يمن را داده است. اين دومين بار است كه طى شش ماه به آن‏ها پاداش داده مى‏شود. اين بذل و بخشش، همزمان شده با افزايش تلفات نيروهاى سعودى در ائتلاف عربى. برخى معتقدند نوعى نارضايتى بين افسران و سربازان شركت‏كننده در جنگ يمن نسبت به طولانى شدن آن، وجود دارد. بنابراين ملك سلمان با اين تصميمات اخير سعى در كنترل اوضاع در يمن را دارد. بنابراين به نظر مى ‏رسد عربستان به‏دنبال تغيير استراتژى در جنگ يمن و كسب دستاوردهاى مهم‏تر از اين نبرد است. بنابراين بايد در روزها و هفته‏ هاى آتى شاهد تشديد حملات عليه يمن بود.

- ارزيابى نهايى‏

ملك سلمان به ‏دنبال آن است تا با مهره‏ چينى هاى هدفمند، جايگاه پسران خود را در ساختار قدرت تقويت كند. انتخاب خالد بن سلمان به‏ عنوان سفير عربستان در آمريكا بسيار حائز اهميت است چراكه سفارت عربستان در آمريكا را مى‏توان يكى از مهم‏ترين سمت‏ها در سياست خارجى عربستان دانست و به ‏نوعى سكوى پرتاب به پست‏هاى مهم كشورى است. عادل الجبير از همين منصب بود كه به ‏عنوان وزير خارجه عربستان انتخاب شد. از سوى ديگر تشكل شوراى امنيت ملى زير نظر ديوان پادشاهى نيز در راستاى تضعيف قدرتِ محمد بن نايف به‏ عنوان رقيب محمد بن سلمان براى رسيدن به تخت پادشاهى است.

در كل بايد اين مسأله را نيز مد نظر قرار داد كه ملك سلمان جداى از اهداف فوق، به ‏دنبال اين مسأله است كه خود را به ‏عنوان مسؤول وضعيت كنونى كشور معرفى نكند و با قربانى كردن ديگر مقامات به‏ دنبال ايجاد اين تصور است كه پادشاه سعودى به‏ دنبال حل مشكلات در راستاى منافع مردم است.