رئيس دفتر سياسى حماس از سند جديد اين جنبش رونمايى كرد اما بلافاصله پس از رونمايى و انتشار اين سند جديد، گمانهزنىها درباره نوع تغييرات و ماهيت اين سند در رسانهها مطرح شد. هنوز به اين موضوع آنطور كه بايد پرداخته نشده است و سؤالات زيادى درباره اين سند براى افكار عمومى مطرح است. اين نوشتار مرورى كوتاه بر اين موضوع است:
پس از اعلان سند سياسى جديد حماس در يك كنفرانس خبرى در دوحه قطر و با حضور رهبران و شخصيتهاى برجسته آن، جنبش واكنشها و تحليلهاى متفاوتى توسط كارشناسان خارجى و داخلى مطرح شد كه مىتواند دو سناريو را به تفكيك نشان دهد: ماندن حماس در جريان مقاومت و يا ورود به جريان سازشى كه تشكيلات ساف و خودگردان بعد از اسلو به مرور زمان دنبال كردند.
انتشار سند 42 بندى، مايه بحثهاى بسيارى شد، بعضى از تحليلگران معتقدند كه با بررسى بندهاى اين سند سياسى مىتوان نوعى سردرگمى و انشقاق را مشاهده كرد. ابتدا نگاهى به بعضى از اين بندها:
1 - تأكيد بر حق حاكميت كامل ملت فلسطين در سرتاسر سرزمينهاى اشغالى
2 - رد قعطنامهها، پيمانها و مذاكرات سازش در جهت نابودى هويت فلسطينى
3 - آزادى سرزمين فلسطين از نهر تا بحر (از رود اردن تا درياى مديترانه) در يك جغرافياى يكپارچه و غير قابل تجزيه
4 - محكوم كردن هرگونه غضب و سلطه و ظلم رژيم صهيونيستى بر ملت مظلوم فلسطين
5 - استمرار مبارزه و مقاومت و استفاده از همه ابزارها ازجمله اقدامات مسلحانه
ولى در بندهاى ديگر تعابيرى با مضمامين ديگرى مطرح مىشود :
1 - تشكيل كشور فلسطينى با حاكميت كامل به پايتختى قدس در مرزهاى 1967 و بازگشت آوارگان و پناهندگان در يك چارچوب ملى مشترك
2 - رد هرگونه يهودستيزى و تفكيك صهيونيسم و يهود
3 - مذاكره و مصالحه با كشورهاى منطقه و جهان و مشاركت ملى و تكثرگرايى و پذيرش طرف مقابل به گفتگو كه بهگونهاى مديريت گفتمانى در راستاى تحقق اهداف را دنبال كند.
4 - عدم دخالت طرفهاى خارجى و بيگانه و همكارى با ديگر كشورها جهت توازن در ارتباط با كشورهاى اسلامى و غربى
روشن است در هيچيك از بندهاى اين بيانيه حذف موجوديت اسراييل ذكر نشده است و اين نشان از آن دارد كه جنبش حماس سعى مىكند با تاكتيكها و تغيير و تحول در سياستهاى راهبردى خود بتواند بهگونهاى بحران و مشكلاتش را مديريت كند. مشكلاتى چون:
1 - محاصره گذرگاهها، قطع برق، كاهش حقوق كاركنان
2 - تحميل 3جنگ توسط اسراييل بر اين منطقه جمعيتى پرتراكم
3 - درگيرى حماس اخوانى پس از بيدارى اسلامى در كشورهاى عربى و آن اينكه حماس شاخهاى از اخوان المسلمين است و ورودش به عرصه جنگ سوريه و حمايت اخوانى از معارضان ضد سورى
4 - مطرح شدن اين بحث كه حماس يك جنبش اخوانى است و اخوان يك جنبش دعوتى هستند نه مسلحانه
تا جايىكه ارتباطش را با مصر بهبود مىبخشد تا نزديكياش را از اخوان المسملين مصر مبرى سازد و سعى كند با رد ضديت با يهود، حماس را از فشارهاى غرب در گنجاندن در ليست گروههاى تروريستى برهاند.
كنشها و واكنشها
1. «خالد مشعل» رئيس دفتر سياسى حماس در اولين گفتوگو پس از رونمايى از سند جديد اين جنبش در گفتوگو با شبكه «بى.بى.سى» گفت: اين سند سير تحول طبيعى حماس را منعكس مىكند و بهدنبال مورد خطاب قرار دادن جهان همزمان با حفظ حقوق ملت فلسطين است. مشعل در ادامه گفتوگوى خود تصريح كرد: حماس از ابتداى تأسيس خود اعلام كرده كه با اسرائيلىها بهخاطر اينكه يهودى هستند نبرد نمىكند بلكه اين نبرد عليه اشغالگرى است؛ ما با تمام كسانىكه سرزمينمان را اشغال كنند مىجنگيم، خواه يهودى باشند يا غيريهودى. وى در خصوص اينكه چرا در سند جديد حماس نامى از اخوانالمسلمين و وابستگى دوطرفه برده نشده، گفت: حماس از ابتدا از نظر گروهى «مستقل» عمل كرده اگرچه جهت فكرىاش اخوانى است.
سند سياسى جديد حماس موجب تفسيرهاى متعدد و برداشتهاى مختلفى شد؛ ازجمله اينكه حماس با پذيرش مرزهاى 1967، بهنوعى رژيم صهيونيستى را به رسميت شناخته اما اين جنبش اين برداشتها را رد كرده است.
2. روزنامه انگليسى «ايندپندنت» درباره سند سياسى جديد جنبش مقاومت اسلامى فلسطين (حماس) نوشت: اين سند تلاشى براى بهبود روابط حماس با غرب، كشورهاى حوزه خليج فارس و مصر است.
3. محمود الزهار عضو ارشد جنبش حماس هم در سخنانى تأكيد كرد كه سند جديد سياسى اين جنبش بهوهيچوجه رژيم صهيونيستى را به رسميت نشناخته است.
4. فرانس 24 روز گزارش داد: با پذيرش مرزهاى 1967 از سوى حماس، شاهد تغيير لحن اين گروه و تلاشى بر تلطيف وجهه خود بوده است. حماس دراين سند همچنين خود را از گروه اخوانالمسلين دور نگاه داشت، اقدامى كه به نظر با هدف بهبود روابط با مصر و كشورهاى حوزه خليج فارس صورتگرفته است.اين شبكه تلويزيونى گزارش داد: اما اسرائيل (رژيم صهيونيستى) كه از سه جهت با حماس در غزه هممرز است، چندان با صدور اين سند سياسى متقاعد نشده و مدعى است كه اين گروه جهان را فريب مىدهد كه هرچه بيشتر ميانهروتر است. با تغيير موضع حماس به پذيرش مرزهاى 1967، اين گروه خود را هرچه بيشتر همراستا با رقيب سياسى خود فتح قرار مىدهد.
5. رژيم صهيونيستى در واكنش به بيانيه جنبش مقاومت اسلامى «حماس» درخصوص پذيرفتن تأسيس دولت فلسطينى در مرزهاى 1967، تأكيد كرد تا زمانى كه اين گروه سلاح خود را زمين نگذاشته و از مقاومت خشونت بار دست نكشد، تغيير شكل حماس را نمىپذيرد. كابينه رژيم صهيونيستى گفت اتخاذ موضع نرمتر عليه اسرائيل توسط حماس فقط زمانى قابل اعتماد خواهد بود كه اين سازمان اقدامات نظامىاش عليه تلآويو را پايان داده و منابع خود را براى بهبود وضعيت انسانى در نوار غزه بهكار ببرد. در اين بيانيه آمده است: «در روزى كه حماس حفر تونلها را متوقف كند و منابعش را به ايجاد زيرساختهاى شهروندى معطوف نمايد و همچنين زمانى كه آموزش كشتن اسرائيلىها را پايان دهد، آنگاه تغيير واقعى خواهد بود.»
با وجود حذف شدن بند بنيادين «دعوت صريح به لزوم از بين بردن موجوديت اسرائيل» از سند جديد جنبش حماس اما بازهم رژيم صهيونيستى ادعا كرد اين گروه هماكنون تمام منابع و تداركات خود را براى جنگ با اسرائيل هزينه مىكند.
6. شيخ نعيم قاسم جانشين دبيركل حزبالله لبنان هم تأكيد كرد: هرگاه ما اسرائيل را متجاوز و اشغالگر بهحساب آورديم، پس برآورد ما از دنياى استكبار نيز همين خواهد بود. وى در ديدار با «جنبش جهانى بازگشت به فلسطين» گفت: ما تأكيد كردهايم و دائماً تأكيد مىكنيم كه با مقاومت فلسطين هستيم، بهخاطر فلسطين با مقاومت هستيم و مقاومت در فلسطين يك شكل واحد ندارد و ملت فلسطين اصل و اساس مقاومت است؛ اين ملت ديرزمانى است كه ملتى مقاوم و فداكار بوده است و اين اميد ما را افزايش مىدهد كه دستآوردهاى بزرگى را رقم بزنيم. وى افزود: تا زمانى كه مقاومت براى آزادى فلسطين از بحر تا نهر نباشد، امكان ندارد كه به بار بنشيند و ما با مقاومتى كه براى سازش مقدمهچينى مىكند، نيستيم، ما با مقاومتى كه فلسطين را به دو دولت تقسيم مىكند، نيستيم، ما با مقاومتى كه خون را با زمين معامله مىكند، نيستيم، ما با مقاومتى هستيم كه تنها به آزادى كامل سرزمين (فلسطين) بدون قيد و شرط راضى مىشود تا اينكه ملت فلسطين با عزت و كرامت به خاك خود برگردد.
در پايان در آينده بايد ديد اين حركت حماس اقدامى تاكتيكى جهت كاستن از فشارها بوده است يا اقدامى راهبردى در جهت سازش كه سرنوشت فتح را براى آنها رقم خواهد زد.