چاپ

ایران پرسمان -
چرا پرتاب موشک های فضایی در اکثر موارد به تاخیر می‌افتد؟
٤٦
٠
ساختنی / در اکثر موارد با تاخیر مواجه می‌شود. این رایج‌ترین تیتر خبری در حوزه اخبار فضا و نجوم است. وقتی صحبت از هزینه‌های چند میلیون دلاری و ایمنی مردم در میان باشد، عجله نکردن منطقی به نظر می‌رسد اما تاخیر‌های مکرر پرتاب موشک های فضایی باید علت دیگری هم داشته باشد. در این ساختنی این دلایل را با هم بررسی می‌کنیم.
شرایط آب و هوایی بزرگترین دلیل تاخیر در پرتاب موشک های فضایی محسوب می‌شود. اگر شرایط بد آب و هوا می‌تواند پروازهای تجاری را به تاخیر بیاندازد قطعا یک روی ماموریتی به ارزش چندین میلیون دلار هم تاثیر خواهد گذاشت.
البته منظور از شرایط آب و هوایی فقط وضعیت‌های شدید نیست. مهندسین گروه پرواز قبل از شروع پرتاب موشک های فضایی، فاکتورهای متعدد و متنوعی را بررسی می‌کنند. طبق استانداردهای ناسا در طول پرواز نباید هیچگونه بارشی وجود داشته باشد؛ سرعت وزش باد نباید شدیدتر از 21 مایل بر ساعت از شمال شرقی و 39 مایل بر ساعت از جهات دیگر باشد؛ دمای هوا نباید کمتر از 48 درجه فارنهایت باشد چون هوای سرد می‌تواند منجر به تجمع یخ روی موشک بشود یا برخی از تجهیزات آن را از کار بیاندازد (انفجار چلنجر سال 1986 که منجر به کشته شدن هفت سرنشین شد به علت سرد شدن بیش از حد حلقه‌های لاستیکی موشک در شب قبل از پرتاب رخ داد)؛ سقف ابری هم نباید کمتر از 6هزار فوت ارتفاع داشته باشد. استانداردها و رویه‌های ناسا حتی برای پرتاب از طریق ابرهای کولوموس و ابرهای سیروس متفاوت است!
رعد و برق هم یکی از عوامل تاثیرگذار در تاخیر زمان پرتاب موشک های فضایی است. این عامل کاملا منطقی به نظر می‌رسد چون قرار است یک قطعه فلز خیلی بزرگ به هوا پرتاب بشود. اگر احتمال بروز رعد و برق تا شعاع 5 مایلی سکوی پرتاب بیشتر از 20 درصد باشد، ناسا موشک را سوخت‌گیری نمی‌کند و اگر رعد و برق در فاصله 10 مایلی مسیر پرواز دیده بشود، پرتاب کنسل می‌شود. این شعاع شامل ابرهایی که می‌توانند رعد و برق ایجاد کنند هم می‌شود. جالب است بدانید تمام این وضعیت‌های آب و هوایی بیشتر از هر جای دیگر ایالات متحده در فلوریدای مرکزی رخ می‌دهد؛ یعنی جایی که محل پرتاب اکثر موشک‌های فضایی شخصی و دولتی امریکا است. برای نظارت بر فعالیت میدان‌های الکتریکی بودجه و انرژی زیادی هزینه می‌شود و همه این تلاش‌ها برای این است که تیم مهندسی پرواز مطمئن بشود حتی یک جرقه کوچک هم رخ نخواهد داد و هیچ فاجعه‎ای رخ نخواهد داد.
ناسا برای بررسی وضعیت آب و هوایی محل پرتاب موشک ها فضایی به داده‌های موجود اکتفا نمی‌کند و خودش از طریق برج‌های زمینی و شناور در اقیانوس وضعیت آب و هوا را چک می‌کند. ضمن اینکه قبل از پرتاب هم با آزاد کردن چند بالن، دقت داده‌های موجود را بررسی می‌کند. همه این داده‌ها تا چند ثانیه قبل از پرواز گردآوری می‌شوند و اگر همه استانداردها رعایت شده باشند، پرتاب موشک انجام می‌شود. بعد از پرتاب هم کامیپوترهای پرواز از این داده‌ها برای مشخص کردن بهترین مسیر ممکن استفاده می‌کنند.
حالا باید به شرایط آب و هوایی زمین، شرایط جوی فضا را هم اضافه کرد. درجات بالای ذرات پرانرژی در فضای نزدیک به مدار منجر به تاخیر در پرتاب موشک های فضایی می‌شوند چون تابش‎های فضایی به راحتی می‌توانند قطعات الکترونیکی موشک را از کار بیاندازند.
خود موشک های فضایی آنقدر پیچیده هستند که یک مشکل مکانیکی کوچک هم بتواند امنیت کل موشک را به خطر بیاندازد. به همین خاطر پرتاب موشک فقط در صورتی اجرا می‌شود که همه قطعات و اجزای موشک درست کار کنند.
برای مثال فرایند سوخت‌گیری نادرست می‌تواند منجر به واکنش فرار ناخواسته بشود و احتراق ایجاد کند. مشکل در ستون‌های فولادی که مخزن هلیوم را ثابت نگه می‌دارند هم منجر به انفجار می‌شود.
تا چند ثانیه قبل از پرتاب موشک های فضایی هزاران سنسور مشغول کار هستند تا هرگونه اشکال احتمالی در عملکرد اجزای موشک مشخص بشود. اگر هر کدام از این سنسورها یک عملکرد غیرعادی یا نشانه‌های آن را تشخیص بدهند، می‌توانند به صورت مستقل تاخیر در پرتاب موشک را فعال کنند. در کنار همه این اقدامات نظارتی باید بررسی یکپارچگی و کارایی تمام قطعات پیش از پرتاب را هم در نظر گرفت.
این ملاحظات و اقدامات احتیاطی فقط برای سلامت تیم عملیاتی داخل موشک نیست و ایمنی مهندسی و پرسنلی که در سایت پرتاب قرار دارند را هم تضمین می‌کند. در سال 2003 انفجاری در تاسیسات آژانس فضایی برزیل رخ داد که منجر به مرگ 21 نفر از کارکنان سایت پرتاب و آسیب دیدن عده زیادی شد.
پرتاب موشک های فضایی همیشه به خاطر دلایل موجه به تاخیر نمی‌افتد. گاهی اوقات یک قایق بادبانی هم می‌تواند دلیل تاخیر پرتاب موشک باشد! در سال 2014 ناسا قرار بود موشک تامین انرژی ایستگاه فضایی بین‌المللی را پرتاب کند اما چند دقیق قبل از پرتاب یک قایق زیر مسیر پرواز موشک – در فاصله 40 مایلی سایت پرتاب – رویت شد. اگر موشک پرتاب می‌شد و در حین پرواز دچار مشکل می‌شد، می‌توانست زندگی سرنشینان را به خطر بیاندازد. طبق استانداردهای ناسا همین دلیل برای به تاخیر انداختن زمان پرتاب موشک کافی بود.
ممکن است با خواندن این دلایل تصور کنید پرتاب موشک های فضایی خیلی راحت کنسل می‌شود اما ناسا به راحتی تاریخ پرتاب‌ها را به تاخیر نمی‌اندازد. هربار تاخیر پرتاب موشک بعد از سوخت‌گیری چیزی حدود 1.2 میلیون دلار هزینه می‌برد که نیم میلیون دلار آن برای هدررفت سوخت و 700هزار دلار هم برای هزینه‎های دیگر است.