ایران پرسمان-آیزایا برلین، فیلسوف و نظریه‌پرداز بریتانیایی در جهان فلسفه به «راوی
اندیشه‌ها» مشهور است. معمولا تک نگاری‌های او درباره برخی از اندیشمندان
به عنوان بهترین و جامع‌ترین منابع مطالعاتی درباره شناخت جهان معرفتی و
منظومه فکری آن اندیشمندان در سطح جهان مشهورند.
یکی از وجوه این روایت اندیشه‌های برلین گفتارها و مقالات او در حوزه فلسفه
سیاسی و اندیشه‌های متفکران در این حوزه و مفاهیم مرتبط با آن مانند مفهوم
«آزادی» است. به تازگی پنجمین چاپ کتاب «آزادی و خیانت به آزادی» با عنوان
فرعی «شش دشمن آزادی بشر» برلین با ترجمه عزت الله فولادوند از سوی نشر
ماهی منتشر شده است. نخستین چاپ این کتاب در سال 1387با شمارگان دو هزار
نسخه و بهای 6 هزار و 500 تومان در دسترس مخاطبان قرار گرفته بود.
این کتاب مجلد از ترجمه دوره آثار برلین در این انتشارات است، از دیگر
عناوین این مجموعه می‌توان به «مجوس شمال: یوهان گئورگ هامان و خاستگاه‌های
عقل ناباوری جدید»، «ذهن روسی در نظام شوروی»، «قدرت اندیشه»، «ریشه‌های
رومانتیسم»، «کارل مارکس: زندگی و محیط او» و... اشاره کرد.
«آزادی و خیانت به آزادی» شامل 6 گفتار درباره 6 دشمن آزادی بشر به زعم
برلین، یعنی به ترتیب اندیشمندانی چون کلود آدرین هِلوِسیوس، ژان ژاک روسو،
یوهان گوتلیب فیشته، هگل، کنت هانری دو سن‌سیمون و ژوزف دو مستر است.
برلین این گفتارها را هفته‌ای یکبار در 1951 در برنامه سوم رادیو بی‌بی‌سی
ایراد کرد. استقبال شنوندگان بی‌سابقه بود و پنج سال بعد این گفتارها
پایه‌ای شدند برای انتصاب برلین به مقام استادی کرسی چیچلی در نظریات
اجتماعی و سیاسی در دانشگاه آکسفورد.
متن سخنرانی‌ها در همان زمان در بی‌بی‌سی از نوارها پیاده شد. سال‌ها بعد
هنری هاردی، ویراستار دقیق آثار برلین متن پیاده شده را با نظر او ویرایش
کرد و توضیحات و ارجاعات و مآخذ لازم را به آن افزود و به صورت کتاب منتشر
کرد. گویا در بی‌بی‌سی متن مورد بحث با عنوان «شش دشمن آزادی بشر» بایگانی
شده بود. هاردی این را عنوان فرعی قرار داد و کتاب را با نام اصلی «آزادی و
خیانت به آزادی» برای نخستین بار در سال 2002 در سلسله انتشارات دانشگاه
پرینستون منتشر کرد.
به باور آیزایا برلین، هِلوِسیوس، روسو، فیشته، هگل، هانری دو سن‌سیمون و
ژوزف دو مستر، همگی درباره آزادی بشر صحبت کرده‌اند و همگی آنها، شاید به
استثنای دو مستر، مدعی بودند که با آن موافق‌اند و بعضی حتی به دفاع پرشور
از آن برمی‌خاستند و خود را حقیقی‌ترین مدافعان و پرچمداران چیزی
می‌دانستند که آن را آزادی راستین، به تفکیک از انواع ظاهر فریب یا ناقص
آزادی، نامگذاری می‌کردند.
ولی شگفت اینکه نظریات آنها نهایتا ضد آنچه معمولا آزادی فردی یا آزادی
سیاسی خوانده می‌شود، از کار در آمد. یعنی آزادی به مفهومی که مثلا متفکران
لیبرال بزرگ انگلیسی و فرانسوی موعظه می‌کردند؛ به مفهومی که مثلا لاک و
تام پین و ویلهلم فون هومبولت و متفکران لیبرال انقلاب کبیر فرانسه مانند
کندرسه و دوستان او و پس از انقلاب، بنجامین کنستان و مادام دو استال در
تصور داشتند؛و به مفهومی که جوهر آن را جان استوارت میل بیان کرده است،
یعنی حق هرکس که آزادانه به زندگی خود شکل دهد، حق ایجاد شرایطی که آدمی
بتواند سرشت خویش را با حداکثر تنوع و غنا و در صورت لزوم حتی به
نامتعارف‌ترین طرز پرورش دهد.
بر طبق این نظر تنها مانع در برابر آزادی نیاز به حراست حقوق دیگران یا
پاسداری از امنیت آنان است. بنابراین انسان به شرطی آزاد است که هیچ شخص یا
نهادی مگر برای حفظ حراست خود مزاحمش نشود. پرسشی اساسی که برلین در این
کتاب مطرح می‌کند این است که «چرا اصولا باید کسی از دیگری اطاعت کند؟» به
باور برلین فیلسوفان سیاسی باید هرچه زودتر این پرسش را مطرح کنند و اصولا
اندیشمندی می‌تواند طرحی نو دراندازد که سوال‌های گذشته در این حوزه را به
چالش بکشد، اما مباحث هر 6 متفکر و فیلسوف مطرح شده در این کتاب در خلاف
این هدف است، بنابراین آنها دشمن آزادی بشر هستند.
پنجمین چاپ «آزادی و خیانت به آزادی: شش دشمن آزادی بشر» با ترجمه عزت الله
فولادوند با شمارگان هزار نسخه 264 صفحه و بهای 27 هزار تومان منتشر شده
است. چهارمین چاپ این کتاب نیز در سال 1392 با شمارگان هزار نسخه و بهای 19
هزار تومان در پیشخان کتابفروشی‌ها قرار گرفت.