شايد شنيدن صداي کوبيدن در خانه همسايه، بوق هاي ممتد در ترافيک سنگين، اگزوز دستکاري شده موتورسيکلت ها و خودروها و فريادهاي گوشخراش فروشندگان دوره گرد در کوچه و خيابان، ديگر اين روزها عادت زندگي شهري باشد بدون اين که کسي بداند اثرات مخرب اين آلودگي صوتي تا چه اندازه جسم و روح شهروندان را نشانه گرفته است.

حالا ديگر شب ها با صداي کاميون هايي که بار ساختماني جابه جا مي کنند از خواب مي پريم و روزها از صداي بوق خودروها و گاز دادن هاي پي در پي موتورسيکلت ها به آستانه جنون مي رسيم. آرامش واژه زيبايي است که امروزه در پيچيدگي زندگي شهري همه به دنبال آن مي گردند و در اين ميان آلودگي صوتي يکي از تهديد هاي جدي آرامش است که شهروندان در محيط هاي شهري، خانه و محل کار تقريبا هر روز آن را تجربه مي کنند.


شايد آلودگي هوا و ترافيک ديگر جايي براي نگراني در زمينه آلودگي صوتي باقي نگذاشته باشد، اما کارشناسان زيست محيطي و مسئولان شهري هشدار مي دهند، اگر وضع به همين روال پيش برود، چه بخواهيم و چه نخواهيم در آينده اي نه چندان دور آلودگي صوتي در فهرست معضلات جدي کلانشهرهايي مانند پايتخت جاي خواهد گرفت.

آلوده ترين مناطق شهر

راه آهن، فرودگاه ها و بزرگراه ها داراي بيشترين آلودگي صوتي در شهرها هستند. شهرونداني که ساکن مناطق مسکوني نزديک به فرودگاه ها و بزرگراه ها هستند بيش از ديگران در معرض آلودگي صوتي قرار دارند، به عنوان نمونه ساکنان اطراف فرودگاه مهرآباد تهران، در معرض اثرات زيانبار آلودگي صوتي ناشي از حرکت هواپيماها هستند.

آلوده ترين قسمت شهرها از لحاظ آلودگي صوتي، مناطق مرکزي و پرترافيک شهر، مناطق جنوبي و پرجمعيت بويژه مناطقي که ريل راه آهن از آنها مي گذرد يا در مسير پرواز هواپيماها قرار دارند، است.

بررسي ها نشان مي دهد مراکز آموزشي در کلانشهرها از گزينه هاي اصلي در معرض آلودگي صوتي هستند، به طور مثال در تهران 95 درصد مراکز درماني در معرض آلودگي صوتي بيش از حد مجاز قرار دارند.

يک معضل و ده ها متهم

صداي بوق خودروها، اگزوز موتورسيکلت ها، آژير خطر اورژانس و پليس، دزدگير ماشين ها، ساخت و سازهاي شهري، فعاليت ابزار و ماشين آلات صنعتي در خيابان ها و... همه سهمي در آلودگي صوتي شهرمان دارند، اما براساس آخرين بررسي ها منابع متحرک متهم رديف اول در پرونده آلودگي صوتي هستند.

اندازه گيري هاي ايستگاه هاي سنجش آلودگي صوتي شرکت کنترل کيفيت هواي شهرداري تهران نشان مي دهد موتورسيکلت ها عامل 49 درصد از آلودگي هاي صوتي در شهر تهران هستند و بيشترين سهم را در ايجاد آلودگي صوتي دارند.

خودروهاي سواري شخصي پس از موتورسيکلت ها بيشترين آلودگي صوتي را ايجاد مي کنند و سهم آنها در آلودگي صوتي شهر تهران به طور متوسط 30 درصد است و پس از آن، خودروهاي سنگين عامل 20 درصد از آلودگي هاي صوتي در پايتخت هستند و در اين ميان سهم اتوبوس هاي شرکت واحد در ايجاد آلودگي صوتي تنها يک درصد است.

شايد باورش سخت باشد، اما اثرات آلودگي صوتي بر جسم و روح و روان شهروندان اگر بيشتر از معضل آلودگي هوا نباشد کمتر از آن نيست. بررسي ها نشان مي دهد مهم ترين تاثير آلودگي صوتي، سرعت گرفتن روند پيري در انسان است.

آلودگي صوتي عمر مفيد شهرنشين ها را به طور قابل ملاحظه اي کاهش مي دهد. چنانچه فردي به طور مداوم طي هشت ساعت در معرض سر و صداي بالاي 70 دسي بل قرار گيرد، فشار خون وي 5 تا 10 ميلي متر جيوه افزايش پيدا مي کند.

استرس، اضطراب، سردرد، خستگي، زخم معده، سرگيجه، انقباضات عضلاني، اختلال در سيستم گوارش، افزايش کلسترول و تعداد گلبول هاي سفيد خون، افزايش سرعت تنفس، دل درد، تغيير در عملکرد طبيعي غدد درون ريز، سوزش سردل (ترش کردن)، تحريک رفتارهاي ضداجتماعي، خشونت طلبي، افزايش نرخ حوادث کار، مختل شدن رشد شناختي در کودکان، تحريک پذيري، پرخاشگري، کاهش تمرکز، کاهش بازده کاري، تسريع روند پيري، کاهش درجه حرارت بدن، زود رنجي، ضعف سيستم ايمني بدن، سوء هاضمه و مشکلات گوارشي، آسيب پذيري در مقابل بيماري هاي ويروسي و عفوني، اختلال در مکالمه، بي خوابي، تشديد يا ايجاد بيماري هاي رواني، کاهش بازده فکري و جسمي، رنگ پريدگي،کاهش کيفيت و کميت خواب از اثرات آلودگي صوتي بر انسان است.

تهران، رتبه اول در آلودگي صوتي

تهران به واقع کلکسيوني از مشکلات ريز و درشت شهري است، پس از آلودگي هوا و ترافيک حالا انگار قرار است چشم پايتخت نشين ها به آلودگي صوتي روشن شود.

بررسي هاي کارشناسي نشان مي دهد تهران در کشور رتبه اول آلودگي صوتي را از آن خود کرده است، اما اين که اين شهر در دنيا در چه جايگاهي قرار دارد بايد گفت به دليل آماده نشدن نقشه هاي صوتي کل شهر نمي توان در اين زمينه اظهارنظر خاصي کرد، ولي به دليل تردد بيش از حد خودرو در خيابان ها و فرسوده بودن بيشتر خودروها و همچنين به دليل رعايت نکردن استاندارد آلودگي صوتي از سوي صنايع خودروسازي مي توان تهران را جزو رده هاي نخست از لحاظ آلودگي صوتي قرار داد.

مدير بخش سنجش و مدلسازي آلودگي صوتي شرکت کنترل کيفيت هواي شهر تهران در گفت و گو با «جام جم» در تحليل آلودگي صوتي مي گويد: در طول شبانه روز ميزان صداي معمول و قابل تحمل 55 دسي بل و در شب 45 دسي بل است و اگر اين ميزان بالاتر برود آلودگي صوتي ايجاد شد و اگر به 15 دسي بل بالاتر برسد شرايط آن منطقه بحراني مي شود.

حسين مهرآوران در تشريح وضع آلودگي صوتي در کلانشهري مانند تهران توضيح مي دهد: در شهر تهران 50 ـ 40 بزرگراه وجود دارد که عبور و مرور خودروها در اين بزرگراه ها و صدايي که توليد مي کنند، مهم ترين عامل آلودگي صوتي است که در بسياري مواقع آلودگي صوتي در اين محل ها به 75 تا 85 دسي بل مي رسد، بنابراين مي توان گفت شهرونداني که منازل مسکوني آنها در اطراف بزرگراه هاست از لحاظ آلودگي صوتي در شرايط بحراني قرار دارند.

به گفته مهرآوران، براساس بررسي هاي صورت گرفته طي 10 سال گذشته ميزان متوسط آلودگي صوتي در تهران 8 تا 9 دسي بل افزايش پيدا کرده، اما هم اکنون اين رشد متوقف شده است.

وي درباره دليل اين توقف مي گويد: به دليل افزايش تعداد خودروها و پايين آمدن سرعت خودروها و موتورسيکلت ها اين رقم ثابت مانده است، زيرا آلودگي صوتي زماني بالا مي رود که سرعت بالاتر برود، اين در حالي است که شلوغي و افزايش تعداد خودروها اين امکان را کاهش داده است، همين عامل نيز باعث شده در بزرگراه ها، خيابان ها و کوچه هاي نزديک به آنها آلودگي صوتي بيشتر از هر جاي ديگري در شهر باشد.

به گفته وي، يکي از مهم ترين عوامل آلوده کننده صوتي موتورسيکلت ها هستند که هشت برابر يک خودرو آلودگي صوتي ايجاد مي کنند و متاسفانه هر روز تعداد آنها بيشتر مي شود.

مسکني به نام ديوارهاي صوتي

نگراني ها درخصوص افزايش آلودگي صوتي در پايتخت کار را به جايي رساند که کارشناسان شرکت کنترل کيفيت هواي تهران را بر آن داشت پروژه ديوارهاي صوتي را در تعدادي از بزرگراه هاي شهرمان به اجرا بگذارند؛ راهکاري که امتحان خود را در بسياري از شهرهاي دنيا که با معضل آلودگي صوتي دست به گريبان بوده اند پس داده، اما اجراي آن بسيار هزينه بر است.

به گفته مهرآوران، نصب هر ديوار صوتي بسته به طول آن گاه تا 1.5 ميليارد تومان هزينه مي برد.

بزرگراه هاي کردستان، حکيم و چمران سه بزرگراه پايتخت هستند که در گام اول ديوار صوتي در آنها نصب شده است. آيا مي توان اثرات آلودگي صوتي در زندگي شهري امروز را کاهش داد يا بايد به زندگي مسالمت آميز در کنار انواع و اقسام صداهاي گوشخراش و آزاردهنده تن داد؟

دبير کميته آلودگي صوتي شهرداري تهران درباره راهکارهاي کاهش آلودگي در شهرها مي گويد: بهترين اقدام انجام شده اين است که قبل از اين که طرح ساخت و ساز در منطقه اي آغاز شود، ابتدا کاربري و نقشه هاي صوتي آن منطقه با توجه به استانداردهاي بين المللي تعيين شده مشخص شود. به عنوان مثال محيط هاي آرام و کم سر و صدا را براي بيمارستان ها و مکان هاي آموزشي و استراحتگاه ها در نظر گرفته و مناطق صنعتي و تجاري و کارخانجات دور از مناطق مسکوني و آموزشي و بيمارستان ها تعيين شود.

منازل مسکوني بايد حداقل 150 ـ 100 متر از بزرگراه ها فاصله داشته تا ساکنان آنها مصونيت بيشتري در مقابل عوارض آلودگي صوتي داشته باشند.

پيشگيري بهتر از درمان

فقط خودرو و موتورسيکلت نيست؛ کارخانه ها، ساخت و سازهاي شهري و هر جا که با دستگاه هاي مدرن چيزي ساخته مي شود، آلودگي صوتي را بالا مي برد. نمي توان ساختن را متوقف کرد، براي تردد خودروها و موتورسيکلت ها محدوديت ايجاد کرد و کارخانه ها را تعطيل کرد، اما شايد بهتر باشد مسئولان شهري از همين حالا زنگ خطرهاي به صدا درآمده براي آلودگي صوتي در کلانشهرها را جدي بگيرند و تا اين مشکل به معضل لاينحل ديگري مانند ترافيک و آلودگي هوا تبديل نشده با ارائه راهکارهاي کارشناسي شده و قابل اجرا اين مشکل را کنترل کنند.

فراموش نکنيم اگر ترافيک و آلودگي هوا با ايجاد انواع و اقسام بيماري ها و عوارض متعدد آن جسم شهروندان را آزار مي دهد، هجوم انواع اصوات آزاردهنده در زندگي شهرنشيني، علاوه بر آزار روحي زمينه ابتلا به انواع بيماري هاي رواني و تنش هاي عصبي را براي شهرنشينان فراهم مي آورد؛ شرايط ناخوشايندي که در آينده نه چندان دور مي تواند تهديدي جدي براي يک جامعه سالم و شهروندان آن باشد.

آزاردهنده ترين صداهاي دنيا

دانشمندان با اسکن مغزي افرادي که به 74 نوع صداي مختلف گوش مي دادند، موفق شدند بد ترين و گوشخراش ترين صداهاي جهان را به ترتيب آزار دهندگي شان رتبه بندي کنند.

براساس اين مطالعه صداي کشيده شدن تيغه چاقو روي بطري شيشه اي بدترين و گوشخراش ترين صدا براي انسان است.

در اين مطالعه داوطلبان که زير اسکنرهاي ام.آر.آي قرار داشتند و به مجموعه اي از 74 نوع صدا گوش مي دادند، صداي کشيده شدن چنگال روي شيشه را دومين صداي آزاردهنده انتخاب کردند و به دنبال آن صداي کشيده شدن گچ روي تخته سياه سومين صداي آزاردهنده انتخاب شده است.

اسکن هاي انجام شده نشان داد صداهاي گوشخراش نسبت به صداهاي خوشايندي مانند صداي آب، منجر به ايجاد واکنشي شديدتر در مغز مي شود، با وجود اين که صداها در غشاي شنوايي مغز پردازش مي شود، صداهاي ناخوشايند باعث فعال شدن آميگدالا ـ منطقه اي از مغز که احساسات را پردازش مي کند ـ مي شود.

براساس گزارش تلگراف، محققان با مطالعه روي گروهي 13نفره از داوطلبان پي بردند، اصواتي با فرکانس 2000 تا 5000 هرتز (محدوده اي که گوش هاي انسان نسبت به آن حساس است) غير قابل تحمل ترين صداها به شمار مي رود.

صداي جيغ نيز در اين محدوده صوتي قرار مي گيرد و دانشمندان هنوز کشف نکرده اند چرا گوش هاي انسان به اين محدوده صوتي تا اين اندازه حساس است.