چرا فرزند مودب و آرام شما، در مهماني به غولي تبديل مي شود که هرکار مي کنيد نمي توانيد مانعش شويد؟ علم روان شناسي مي گويد: گاهي بچه ها، نياز به جلب توجه دارند اما اين نياز را، هميشه با تقاضاي مستقيم از والدين طلب نمي کنند.

او کوچک ترين عضو جمعي است که باقي اعضايش، وارد چهارمين دهه زندگيشان شده اند. فرزند آرام شما که هنوز سنش دو رقمي هم نشده، به محض ورود به چنين جمعي، آدمي ديگر مي شود. تمام رفتارهايي که هميشه در مقابلش منع مي کرديد را از خود بروز مي دهد و دوست دارد به تک تک مهمان ها و تمامي وسايل صاحبخانه، صدمه بزند. نشان دادن رفتارهاي مخربي که واکنش ديگران را در پي دارد هم يکي از راه هايي است که بچه ها از طريق آن، نياز به مورد توجه قرار گرفتن را بيان مي کنند.

خودتان مقصريد

اگر والدين در خانه رفتارهاي سختگيرانه اي داشته باشند و به کودکشان اجازه حرکت و کودکي کردن ندهند، احتمالا فرزندشان در حضور ديگران به راه هاي مخربي براي جلب توجه متوسل مي شود. جيغ زدن، تخريب کردن، رفتارهايي که حتي براي خود والدين هم عجيب هستند، همه از کودکاني سر مي زنند که به خاطر سخت گيري هاي والدينشان، در خانه محدود هستند و در حضور ديگران، مي خواهند همه محدوديت ها را از بين ببرند و رفتار والدينشان را تلافي کنند.

معمولا والدين خيلي جدي، توجهي به نياز فرزندشان به جلب توجه نشان نمي دهند و با محروم کردن آن ها از توجه، باعث ايجاد واکنش هايي از طرف فرزندشان مي شوند. بچه ها هم با ديدن بي توجهي ديگران به اين نياز، چنين رفتارهايي را بروز مي دهند و عمدا کاري مي کنند که همه نگاه ها به سمت آن ها خيره شود.

مشخص کردن جايزه قبل از انجام يک کار، يعني باج دادن و باج دادن گرهي از مشکلات رفتاري کودکان باز نمي کند. اما اگر والدين بعد از آنکه فرزندشان رفتار درست را نشان داد، بدون وعده قبلي به او پاداش بدهند، مي توانند رفتارهاي خوب را در او تقويت کنند. مطمئن باشيد که او بعد از دريافت پاداش پيش بيني نشده به خاطر رفتارهاي خوبش، ديگر انگيزه اي براي نشان دادن رفتارهاي مخرب پيدا نخواهد کرد.

کار از کجا خراب شده؟

با اين مشکل بچه ها هم مثل هر مشکل ديگري بايد برخورد کرد. «پيدا کردن ريشه مشکل» اولين کاري است که والدين بايد انجام دهند. اول بايد مشخص شود که چرا کودک اين کار را انجام مي دهد. والدين بايد از خود بپرسند چرا بچه اين کار ها را مي کند؟ آيا او را بزور آورده اند و فرزندشان با حضور در اين جمع مضطرب مي شود؟ آيا رابطه خوبي با اهالي آن مهماني ندارند؟ آيا قبل از مهماني، با او دعوا و کج خلقي شده است؟ در اين صورت احتمالا او با نشان دادن اين واکنش هاي عصبي، به دنبال تلافي است.

چند ساعت آزادي

شايد در روزهايي که کودک با والدينش تنهاست، به دليل اينکه مي داند هر کسي مشغول کار خودش است، با خود بازي مي کند و رفتار مخربي را نشان نمي دهد. اما زماني که مه مان مي آيد يا او با خانواده اش به جمعي غريبه وارد مي شود، در حضور ديگران مقررات را رعايت نمي کند، چرا که مي داند والدين هم در حضور ديگران با او برخورد هميشگي را نمي کنند. او اين شرايط را به عنوان فرصتي براي استقلال و نشان دادن اينکه من هم مي توانم کاري بکنم، تلقي مي کند. فضاي مهماني، براي او فضاي لجبازي است. معمولا اين بچه ها ياد گرفته اند که پدر و مادر در حضور ديگران واکنش هاي هميشگي را نشان نمي دهند. چنين کودکي تنها به دنبال جلب نگاه والدين است. براي او مهم نيست که اين نگاه همراه با خشم باشد يا مهرباني. او حتي به جلب توجه منفي هم راضي است و از اين که آدم ها، حتي براي نصيحت يا دعوا کردن سراغش مي آيند و با او حرف مي زنند، لذت مي برد.

خانواده ها بايد براي رشد و پرورش فرزندانشان به دو متخصص مراجعه کنند: يکي پزشک کودک و ديگري روان شناس کودک.

خوشبختانه امروزه همه بچه ها، پزشک کودک خود را دارند و اگر والدين با انتخاب يک مشاور، از فرزندشان مراقبت کنند، با مشاوره و دريافت توصيه هاي ساده، ديگر نگران تقويت رفتارهاي اشتباه در فرزندشان نخواهند بود.

هم جدي، هم مهربان

بعد از ريشه يابي مشکل و برطرف کردن دليل اصلي، والدين بايد براي اصلاح اين عادت که در کودک ريشه دوانده، تلاش کنند. آن ها بايد دايره اي از رفتار قاطعانه و مهربان را در نظر بگيرند و بر اساس آن عمل کنند. در اين شرايط نه بايد به کودک باج داد و نه بايد با سخت گيري بيش از حد، اين تصور را در او ايجاد کرد که ديگر کسي دوستش ندارد. يادتان نرود که تحقير کودک به خاطر اشتباهاتش، عزت نفس او را پايين مي آورد و به شکلي اغراق شده، اين احساس را در او ايجاد مي کند که ديگر جايي در دل ديگران ندارد. اگر بچه ها گمان کنند به عنوان «بچه بد» ديده مي شوند، انگيزه شان را براي «بچه خوب» بودن از دست مي دهند.

دوست کوچولويتان باشيد

والدين نبايد آنقدر خشن باشند که بچه بترسد و مشکلش را بيان نکند. بچه هايي که از والدين خجالت مي کشند، قدرت ابراز وجود در مقابل آن ها را ندارند و بنابراين در موقعيتي که آدم هاي ديگر هستند، رفتار ديگري را نشان مي دهند. اگر پدر و مادر ها در برقراري ارتباط با فرزندشان موفق باشند، به چنين مشکلاتي برنخواهند خورد. چراکه بچه ها از مرجع قدرتشان حساب مي برند و اگر آن مرجع بتواند رفتار درست را نشان بدهد، مي تواند هميشه شاهد رفتارهاي درست فرزندش باشد.

تنبيه ممنوع

بچه ها با ديدن توجه بزرگ تر ها شرطي مي شوند و رفتارشان را تکرار مي کنند. پس اگر کودکي کار اشتباهي مي کند، نبايد بيشتر به آن توجه کرد، بلکه با کم توجهي بايد به او ثابت کرد که اين راه مناسبي براي جلب توجه نيست. تنبيه اولين گزينه اي است که اين والدين ناکام براي تغيير رفتارهاي فرزندشان به آن متوسل مي شوند. اما اين والدين نمي دانند که همين تنبيه جدي و برخورد سختگيرانه، يکي از دلايل تکرار اين رفتارهاي مخرب است و در واقع مي تواند اين رفتار ها را در کودکان تقويت کند.

ترس مضاعف به تقويت رفتار در بچه ها منجر مي شود. اگر والدين او را تهديد کنند و بگويند که در صورت انجام اين کار تنبيه مي شوي، بايد انتظار ديدن دوباره آن رفتار را داشته باشند.

نگذاريد ديگران او را تربيت کنند

گاهي والدين تمام تلاششان را براي نشان دادن واکنش درست به اشتباهات بچه ها انجام مي دهند، اما ناآگاهي اطرافيان و دخالت هايشان، کنترل شرايط را برايشان دشوار مي کند. اما نبايد فراموش کرد که کنترل رفتارهاي ديگران، به تسلط والدين بستگي دارد. آن ها مي توانند با حرف يا رفتار به ديگران بگويند که حق مداخله در نظام تربيتي آن ها را ندارند و همراه با احترام، برايشان توضيح دهند که فرزندشان به چه دليلي اين رفتار را نشان مي دهد و بهترين واکنش به کارهاي او چيست.

اخطار قبلي ندهيد

گاهي حساسيت والدين به اين رفتار ها دامن مي زند. آن ها به خاطر نگراني هاي خودشان، قبل از آنکه اتفاقي بيفتد بچه را از بعضي از کار ها منع مي کنند و مي گويند مبادا فلان کار را انجام دهي. اما کودکي که از اين طريق به حساسيت والدينش پي برده، مخصوصا آن کار را مي کند. کودک بر اساس رفتار پدر و مادرش، بايد فرض را بر اين بگيرد که امکان بروز رفتارهاي مخرب در مهماني وجود ندارد. اما اگر والدين از قبل به او اخطار دهند و بگويند حق انجام چنين رفتاري را نداري، ذهن کودک به محض ورود به جمع، به سمت آن رفتار مي رود.

تنهايي را از او بگيريد

گاهي بچه ها براي جلب توجه والدين نيازي را بيان مي کنند. براي مثال بدون آنکه گرسنه باشند غذا مي خواهند يا مرتب به دستشويي مي روند. والدين بايد بدانند که چرا فرزندشان سراغ چنين رفتاري مي رود. شايد در جمع شلوغ بزرگ تر ها، او به دنبال يک همبازي است. پس پدر يا مادر مي توانند با فهميدن اين نياز، با بچه بازي کنند. آن ها نبايد انتظار داشته باشند که در اين شرايط فرزندشان مثل يک بزرگسال برخورد کند و در جمعي که هيچ سرگرمي اي برايش وجود ندارد، ساعت ها آرام و بي صدا بنشيند. شايد بهتر باشد والدين با نمايش يک فيلم کارتوني يا آوردن اسباب بازي هايي که کودک با آن ها سرگرم مي شود، فضاي مهماني را براي او هم دلپذير کنند، تا ديگر فرزندشان براي جلب توجه آن ها، به اين رفتارهاي جايگزين دست نزند.