بزرگنمايي:

سال مار ايراني ها لرزان مي گذرد. حال مان بد نيست، اما کشورمان لرز گرفته است و هنوز يک ماه از آغاز سال جديد نگذشته که چهار زلزله بزرگ استان هاي مختلف را تکان داده در برخي استان ها نيز زمين لرزه هاي کوچک به وقوع پيوسته است.

اين همه تکان هاي ترسناک، مردم استان هاي ديگر را هم ترسانده و پرسش هاي زيادي درباره زلزله هاي زنجيره اي اخير در ذهن آنها شکل گرفته است.

آيا اين زلزله هاي کوچک و بزرگ نشان از وقوع زلزله اي دهشتناک دارد؟ آيا گسل هاي خطرناک فعال مي شوند؟ نکند تکان هاي کوچک زمين، تهران را که سال هاست همه از وقوع زلزله اي بزرگ در آن هراس دارند، بلرزاند؟ چه شده است که طي ده روز اخير هر روز بخشي از زمين کشورمان به لرزه درآمده است؟ اين گزارش به اين پرسش ها پاسخ مي دهد.

به گزارش مرکز لرزه نگاري، کشورمان دست کم روزي 30 بار مي لرزد، اما مردم بيشتر اين زلزله ها را احساس نمي کنند و بي خبر مي مانند تا وقتي که لرزش ناگهاني زمين غافلگيرشان کند مثل دشتي هاي بوشهر که بيستم فروردين امسال زلزله اي به بزرگي 6.1 ريشتر زمين زير پايشان را لرزاند، زلزله بزرگ بعدي که پس از وقوعش، تقريبا همه خبرگزاري هاي دنيا درباره اش حرف زدند، دقيقا پس از يک هفته در سيستان و بلوچستان رخ داد و علت مطرح شدنش در سراسر دنيا بزرگاي بي سابقه اش بود چرا که در 50 سال اخير وقوع زلزله اي با چنين بزرگايي در ايران بي سابقه بود و بيش از صد ميليون نفر، از هندوستان تا قطر، احساسش کردند.

کانون اين زلزله در منطقه اي کم جمعيت بود و به همين علت تلفات جاني نداشت. سه روز بعد وقتي مردم آذربايجان شرقي از خوش شانسي هموطن هايشان در سيستان و بلوچستان ذوق کرده بودند، زلزله اي به بزرگاي 4.9 خانه هايشان را تکان داد و آنها را به خيابان کشاند که البته برخي منابع هم بزرگاي آن را 5.2 اعلام کردند.

فرداي همان روز، اهالي استان فارس زلزله اي پنج ريشتري و اصفهاني ها زلزله اي 4.1 ريشتري را تجربه کردند و حالا بعد از اين همه تاب خوردن، فکر نمي کنيد طبيعي باشد اگر مردم در سراسر کشور وحشت کنند و بخواهند بدانند که آيا قربانيان بعدي زلزله آنها هستند؟

چه اتفاقي در حال وقوع است؟

«ترس مال آدم هاي عاقل است» اين را دکتر مهدي زارع، معاون پژوهشي و فناوري پژوهشگاه زلزله مي گويد و درباره علت زلزله ها توضيح مي دهد: «صفحه زمين ساختي ايران بين صفحات زمين ساختي اوراسيا و عربي گير کرده است. حرکت صفحه زمين ساختي عربي از جنوب، به صفحه زمين ساختي ايران فشار مي​آورد و از آنجا که صفحه زمين ساختي ايران به وسيله صفحه زمين ساختي اوراسيا در شمالش، تثبيت شده است يعني نمي تواند حرکت کند، دچار لرزش مي شود. اين لرزش و آزاد شدن انرژي از طريق گسل ها آزاد و به زلزله منجر مي شود.»

براي تصور بهتر اتفاقي که در حال وقوع است و به زلزله منجر شده تصور کنيد که صفحه زمين ساختي ايران، خودرويي است که گوشه خياباني پارک شده است. خودروي ديگري از پشت سر به اين خودرو فشار مي آورد. نام خودروي متخلف را بگذاريد صفحه زمين ساختي عربي. اگر اين خودروي متخلف زيادي قوي باشد، با هل دادن خودروي پارک شده مي تواند آن را به سمت جلو حرکت بدهد، اما خودروي پارک شده، زيادي بدشانس است، چون مقابل آن خودروي بزرگ تري پارک شده است به نام صفحه زمين ساختي اوراسيا.

با اين اوصاف وقتي خودروي متخلف به خودروي پارک شده فشار مي آورد، سپر خودروي پارک شده، جمع مي شود و آسيب مي بيند. اين جمع شدن، زلزله است.

منتظر زلزله باشيم يا نه؟

حالا که سر درآورده ايد تقريبا چه اتفاقي در کشورمان در حال وقوع است، مي شود آسان تر بحث کرد که آيا احتمال وقوع زلزله در ديگر استان هاي کشورمان به واسطه زلزله هاي اخير، بيشتر شده است يا نه؟

زارع در پاسخ به اين پرسش مي گويد: در مناطقي که زلزله رخ داده است، همچنان امکان وقوع پس لرزه وجود دارد؛ به طوري که پس از وقوع زلزله هاي با بزرگاي هفت ريشتر، تا يک سال و زلزله هاي با بزرگاي شش ريشتر، تا شش ماه، انتظار رخ دادن پس لرزه وجود دارد و به همين ترتيب هرچه بزرگاي زلزله کمتر باشد، پس لرزه هاي بعدي در دوره زماني کوتاه تري رخ مي دهد.

معاون پژوهشي و فناوري پژوهشگاه زلزله درباره اين که آيا در نقاطي که نزديک به کانون زلزله نبوده اند، براي مثال پايتخت هم امکان زلزله وجود دارد يا نه توضيح مي دهد: اين مناطق ربطي به گسل هايي که انرژي آزاد کرده است، ندارد و بنابر اين زلزله هاي اخير امکان وقوع زلزله در آنها را بيشتر نکرده است، اما مردم سراسر ايران بايد هميشه آماده باشند، چون کشورمان بيش از 100 گسل لرزه خيز دارد که هر کدام ممکن است دچار لرزش شود و بنابر اين احتمال وقوع زلزله در هر نقطه از کشور که روي گسلي لرزه خيز واقع شده، وجود دارد.

اين نکته را دکتر نوربخش ميرزايي، رئيس مرکز لرزه نگاري نيز تائيد مي کند و شرح مي دهد: ايران روزي 30 بار مي لرزد، اما دقيقا نمي شود تعيين کرد که در هر ساعت کدام نقطه از کشورمان مي لرزد يا بزرگاي زلزله اي که در آن رخ دهد، چقدر خواهد بود.

او مي افزايد: براي مثال هر لحظه امکان دارد زلزله اي در تهران رخ دهد، اما زمان آن نامعلوم است.

ميرزايي البته تاکيد مي کند که زلزله هاي اخير هيچ ربطي به گسل هاي تهران ندارد، با وجود اين همه کارشناسان نسبت به اين که پايتخت هم روي گسل هايي لرزه خيز قرار دارد، اتفاق نظر دارند و با توجه به اين وضع به تهراني ها و مردم ديگر استان ها هشدار داده مي شود که هميشه آماده و در شرايط ايمن باشند و راه هاي حفظ جان شان در برابر زلزله را بياموزند، اما اطمينان داشته باشند زلزله هاي زنجيره اي اخير در کشورمان کاملا تصادفي رخ داده است و جاي نگراني وجود ندارد.