بزرگنمايي:

پرسمان نیوز - مرحوم آیة اللّه العظمی الحاج السید احمد بن الحاج یوسف الخوانساری (قدس سره الشریف)، از سادات عظام و فقهای كرام است كه با سی تبار نسب به حضرت موسی بن جعفر (ع) می رساند او یكی از پرچمداران فقه و فقاهت و یكی ازمراجع عظام و عالیقدر و فقهای نامدار شیعه در قرن چهاردهم هجری می باشد.
ولادت:
او در 18 ماه محرم 1309 در شهر ادب پرور خوانسار در یك خانواده روحانی دیده به جهان گشود، و تحت عنایت پدر و مادر دلسوز رشد و نما كرد و علوم مقدماتی را در زادگاه خود از محضر علمای آن سامان، به ویژه مرحوم آیة اللّه حاج سید محمد حسن (متوفی 1337 ه.ق) و دامادشان، مرحوم آیة اللّه حاج سید علی اكبرخوانساری فرا گرفت سپس جهت تكمیل معلومات به حوزه اصفهان مهاجرت نمودو از محضر آیات عظام: مرحوم حاج میر محمد صادق مدرس، آخوند ملا عبدالكریم جزی و میرزا محمد علی تویسركانی فرا گرفت آنگاه محض رفع عطش دانشجویی خویش، جهت تكمیل معلومات به دار العلم نجف اشرف عزیمت نمود و در آن حوزه هزار ساله، دو سال در درس آیة اللّه آخوند خراسانی و چندین سال هم در درس مرحوم صاحب العروة و مرحوم آیة اللّه آقا ضیا عراقی و اساتید دیگر فقه و اصول شركت جست تا به مدارج عالیه علمی در بخش فقه، اصول، فلسفه و ریاضیات نائل آمد سپس در سال 1335 ه ق با دست پر به ایران بازگشت و در اراك اقامت گزید و ازمحضر پرفیض آیة اللّه العظمی حاج شیخ عبدالكریم حائری در اراك استفاده شایانی برد.
پس از آنكه آیة اللّه حائری در سال 1340 ه ق بنا به دعوت حوزه علمیه قم، درآن شهر اقامت گزید، مردم اراك از محضر ایشان درخواست نمودند كه مرحوم خوانساری به جای ایشان اقامه جماعت و رفع مراجعات مردم را بنماید مرحوم حائری با این امر موافقت كردند پس از مدتی اقامت در اراك در یكی از جلسات ازآیة اللّه مؤسس شنیده شد كه فرموده بودند كه ما می خواستیم آقای سید احمدخوانساری، اعلم علمای شیعه باشد، ولكن ایشان قناعت كردند كه اعلم علمای اراك باشند محض شنیدن این سخن كه حاكی از رضایت ضمنی آیة اللّه مؤسس در موردحضور ایشان در قم بود، به قم مهاجرت و در این شهر اقامت می گزینند پس از دو ماه از ورود ایشان، آیة اللّه حائری محل اقامت نماز جماعت خود را در مدرسه فیضیه به ایشان تفویض، و در اولین جلسه جماعت، خود شخصا شركت نموده و نماز خود رابه ایشان اقتدا می كنند به این ترتیب عدالت و شایستگی معنوی ایشان را تاییدمی فرمایند.
مرحوم خوانساری درمدت اقامت خود در قم، ازاحترام و تجلیل خاص مدرسین و فضلا برخورداربوده اند در درس خارج ایشان جمعی از بزرگان و معاریف حوزه شركت می جستند و افرادی مانند امام موسی صدر، و آیة اللّه منتظری از شاگردان فقه و فلسفه ایشان به شمار می آیند.
اقامت در تهران:
پس از درگذشت آیة اللّه حاج آقا یحیی سجادی، امام جماعت مسجد سیدعزیزاللّه در محرم 1370 ه.ق، جمعی از اهالی تهران از مرجع بزرگ آیة اللّه العظمی بروجردی تقاضا می كنند كه شخصیت بزرگی را به تهران اعزام نمایند تا در مسجدحاج سید عزیز اللّه اقامه جماعت نموده و به امور دینی مردم و حل و فصل مسائل مباشرت نماید «1».
مرحوم آیة اللّه بروجردی شخص باكفایت آیة اللّه خوانساری را كه از نظر زهد،تقوا و مبارزه با هوای نفس مشهور عام و خاص بودند، به تهران اعزام و تا آخر عمر درمسجد حاج سید عزیز اللّه تهران به اقامه نماز جماعت و تدریس خارج فقه و اصول مشغول، و عمر پربركت خود را در خدمت به اسلام و حوزه های علمی سپری نمودند.
حقیر در اوایل جوانی كه در ارتباط با دانشگاه و مسائل مربوط به نشر كتاب،رفت و آمد بیشتری داشتم، و نوعا مسیرم از داخل بازار سرای گلستان و بوستان انجام می گرفت، نزدیكی های ظهر، سید بزرگوار و جلیل القدری را می دیدم كه همراه یك نفر، بدون كوچكترین تشریفات و بیا و برو، از میان محیط شلوغ و مردم مشغول كسب و داد و ستد عبور می نماید و به سوی مسجد سید عزیز اللّه در حركت می باشددر حركت و رهسپاری ایشان، كوهی از وقار و متانت را می دیدم كه روح و روحانیت و صفا و معنویت را به تماشاگران می بخشید، و معنویت اسلام را به بازاریان و مردم غرق در مادیات عرضه می كرد با مشاهده ایشان، بازاریان كركره ها را پائین كشیده، به سوی نماز جماعت می شتافتند همین مرجع بزرگوار گاهی در راه بندان های بازار،همانند مردم عادی متوقف و بدون كوچكترین امتیاز و تشخص، با یك حالت عادی و خاكی عبور و مرور می نمودند بعدها شناختم كه چه گنجینه ای بوده است، به حدی كه حضرت امام (ره) پس از فوت آیة اللّه بروجردی، پیشنهاد داشته اند كه آیة اللّه خوانساری به قم بازگردند و همه پشت سر او بایستند و مرجعیت نیرومند و پایدار شیعه را استحكام بخشند، و از تعدد رساله ها كه همان تشعب و پراكنده ساختن قدرت شیعه است، جلوگیری به عمل بیاورند از این پیشنهاد معلوم می گردد كه آن مرحوم،شایستگی و لیاقت چنین مدیریت والایی را داشته است كه كاندیدای چنین رتبت ومنزلت باشند.
مرجعیت عمومی:
پس از درگذشت آیة اللّه العظمی بروجردی، جمع كثیری از مردم ایران وبرخی از كشورهای مجاور، به ایشان رجوع و از رساله ایشان استفاده كردند، و دراواخر، مرجعیت ایشان عظیم تر و فراگیرتر گردید، به حدی كه اداره مالی حوزه های علمی ایران و سایر بلاد، بیشتر بر دوش مبارك ایشان قرار داشت، و آنچنان از نظرامكانات مالی نیرومند و پرتوان بود كه شهریه اش چندین ماه پس از رحلت نیزاستمرار داشت.
تالیفات:
از تالیفات این فقیه نامدار و زاهد پارسا، كتابهای زیر قابل ذكرند:.
1. جامع المدارك فی شرح المختصر النافع، در 7 مجلد، چاپ انتشارات اسماعیلیان قم، یك دوره فقه استدلالی منقح و مهذبی است كه جامع وجازت لفظ ودقت و گستردگی مطالب می باشد.
2. العقائد الحقة، در علم كلام، پیرامون معتقدات شیعه و دفاع از مبانی كلامی آن.
3. حاشیه بر العروة الوثقی.
4. رساله عملیه توضیح المسائل.
5. رساله مناسك حج.
مداخله در امور سیاسی:
معظم له از آغاز نهضت اسلامی به رهبری روحانیت، سهم ارزنده و مؤثری داشته اند و حق بزرگی نسبت به شكل گیری پایه های انقلاب اسلامی دارند.
در آن روزهای نخستین كه همراه دیگر علما در بازار تهران به حالت اعتراض نسبت به اعمال دستگاه حركت می نمودند، مورد هجوم پلیس و ماموران امنیتی قرارگرفتند و مقداری از ناحیه پا جراحت برداشتند از ایشان اعلامیه های متعددی درباره انقلاب صادر شده است.
نمونه ای از اعلامیه های ایشان:
ایشان به مناسبت تبعید حضرت امام به تركیه و توقیف برخی دیگر از بزرگان،اعلامیه زیر را صادر نمودند:.
«بسم اللّه الرحمن الرحیم الحمد للّه رب العالمین والصلوة والسلام علی خیرخلقه محمد وآله الطاهرین ولا حول ولا قوة الا باللّه العلی العظیم.
حوادث اسف آور یكی دو روز اخیر كه منجر به قتل و جرح یك عده مردم بی گناه و توقیف حضرت آیة اللّه خمینی و آیة اللّه قمی و دیگر آقایان عظام شده است،موجب كمال تاثر و تاسف حقیر گردید با كمال تعجب مشاهده می شود مسئولین امنیت كشور با نهایت گستاخی حضرات آقایان مراجع عظام و علمای اعلام دامت بركاتهم را موافق اموری كه مبانیت آنها با شرع مطهر محرز و مكرر تذكر داده شده است، جلوه می دهند.
حقیر در این موقع حساس، لازم می دانم اولیا امور را متذكر سازم انجام اینگونه اعمال ضد انسانی نسبت به حضرات علمای اعلام، و قتل و جرح مردم بی پناه، نه تنها موجب رفع غائله نخواهد بود، بلكه جز تشدید امور و ایجاد تفرقه ووخامت اوضاع، اثر دیگری نخواهد داشت موجب كمال تاسف است كه باید حریم مقدس اسلام و روحانیت از طرف اولیای امور این چنین مورد تجاوز قرار گیرد انا للّه وانا الیه راجعون.
از خداوند متعال عز اسمه مسالت دارم كه اسلام و مسلمین را در كنف عنایات خود از همه حوادث، مصون و محروس بدارد و ما توفیقی الا باللّه، علیه توكلت والیه انیب الاحقر احمد الموسوی الخوانساری، 13 محرم 1383 ه ق».
ایشان علاوه بر اعلامیه فوق، اعلامیه ها و تذكرات فراوانی در مواقع حساس صادر نموده اند و پس از پیروزی انقلاب نیز تذكرات و خیراندیشیهایی نسبت به اولیای امور جمهوری اسلامی داشته اند، و این امور همه نشانگر آن می باشد كه ایشان در تمام موارد، از مولی و پیشوا و حجت اللّه فی الارضین الهام می گرفتند وكوچك ترین پیروی از هوای نفس و انانیت و خوش آیند مردم نداشته اند.
رحلت:
سرانجام این عالم بزرگوار، پس از 96 سال عمر پربركت، در اثر كسالت درنخستین ساعات بامداد روز شنبه مورخ 30/10/63 مطابق 27 ربیع الثانی 1405 ه ق دار فانی را وداع، و به دیار جاودان شتافت، و جهان اسلام و حوزه های علمیه راعزادار ساخت.
به مجرد انتشار خبر ارتحال این فقیه ربانی، امام امت به حوزه های علمی تسلیت گفت و درسهای حوزه یك هفته تعطیل شد، و از طرف دولت در سراسركشور عزای عمومی اعلام، و بازار تهران هم سه روز تعطیل گردید جنازه مطهرایشان به قم انتقال یافته، و در جوار استاد بزرگوار خود، در حرم كریمه اهل بیت،حضرت معصومه (ع) مدفون گردید.
دو اعلامیه تسلیت:
امام امت در اعلامیه تسلیت فرمودند: «بسم اللّه الرحمن الرحیم انا للّه وانا الیه راجعون خبر رحلت مرحوم مغفورآیة اللّه خوانساری رحمة اللّه علیه موجب تاسف و تاثر گردید این عالم جلیل بزرگوارو مرجع معظم كه پیوسته در حوزه های علمیه و مجامع متدینه مقام رفیع و بلندی داشت و عمر شریف خود را در راه تدریس، و تربیت و علم و عمل به پایان رساند،حق بزرگی بر حوزه ها دارد، چه اینكه با رفتار و اعمال خود و تقوا و سیره خویش،پیوسته در نفوس مستعده، مؤثر و موجب تربیت بود.
از خداوند تعالی برای ایشان رحمت و مغفرت، و برای علمای اعلام وحوزه های علمیه صبر و اجر خواستارم والسلام علی عباد اللّه الصالحین روح اللّه الموسوی الخمینی 29 دیماه 1363 ه ش».
پیام آیة اللّه العظمی گلپایگانی:
آیة اللّه العظمی گلپایگانی كه علاقه فراوان و ارتباط عمیقی بین آن دو بزرگوارحاكم بود، در تلگراف تسلیت چنین می نویسد:.
«بسم اللّه الرحمن الرحیم ثلمة لا تسد وكسر لا یجبر با كمال تاسف رحلت مرجع عالیقدر، بقیة السلف و اسوه فضایل و تقوا و فقیه اهل بیت (ع) حضرت آیة اللّه آقای حاج سید احمد خوانساری (قدس سره) را به آستان اقدس بقیة اللّه (ارواح العالمین له الفدا) و به محاضر علمای اعلام و حوزه های علمیه و به عموم ملت مسلمان و شیعیان جهان تسلیت عرض می كنم.
آن فقید روحانیت در علم و عمل و مخالفت هوی و اطاعت مولی و ترك اقبال به دنیا و انقطاع الی اللّه و جامعیت علمی و تدریس و تالیف و عبادت و تواضع در بیش از نیم قرن مشار الیه بالبنان و مسلم بین اقران بود ضایعه رحلت ایشان را نمی توان باتوصیفات بیان كرد، و بیش از حد تصور با فقدان ایشان در حصن و حصین رخنه افتادانا للّه وانا الیه راجعون محمد رضا الموسوی الگلپایگانی».
تحلیلی جزئی از دو تسلیت مهم:
این دو اعلامیه تسیلت از دو سید سند و دو مرجع معتمد و بزرگوار كه هر دودر یك مكتب و در یك مدرس و پیش یك مدرس و معلم تعلیم دیده اند، در حق یك همدوره و همكلاس و هم مكتب و هم محضر سند گویا و نشانه بس مستحكم درعظمت شان و علو مقام آن فقیه ربانی و مجتهد صمدانی می باشد كه طوبی له و حسن مب.
امام بزرگوار در حق ایشان می نویسند: «او با رفتار و اعمال خود و تقوا و سیره خویش پیوسته در نفوس مستعده مؤثر و موجب تربیت بود».
این سخن نشانگر آن معنی است كه خود عمل منهای سخن و نطق، سازنده است و كارساز آن فقیه بزرگوار چندان اهل سخن و بیان و نطق و گفتار نبود، اما عمل و تقوای بوذری و زهد و پارسایی بحر العلومی، و قداست و نزاهت مقدس اردبیلی را در عصر مادیات و در مرز تزاحم امیال و شهوات نفسانی، یعنی قلب بازار تهران را داشت، به حدی كه با سیره عملی خویش مردم را به معنویت اسلام و حقانیت روحانیت و تقوی جلب می نمود، نه با بیان و گفتار.
اما اعلامیه آیة اللّه العظمی گلپایگانی، موج بلندتر و سوز بیشتری دارد نشان می دهد كه جایگاه او در قلب وی مؤثرتر و جانكاهتر بوده است جایی كه در آغاز اعلامیه می نویسد: «شكاف غیر قابل انسداد و شكست غیر قابل جبران به حریم دین و مرز روحانیت اسلام وارد آمده است كه هرگز قابل جبران نیست» و آنگاه از وی به عنوان یادگار سلف و ذخیره گذشتگان و الگوی فضایل مخالف هوی و هوس و مطیع امر مولی و تارك دنیا و منقطع الی اللّه و جامع بین علم و عمل یاد می كند، نشانه ها واماراتی كه امام (ع) در مرجع تقلید تعیین فرموده اند، و نكته مهم تر آنجا است كه می فرمایند: «ایشان بیش از نیم قرن با این اوصاف و صفات، بین اقران و امثال مشارالیه بالبنان و مسلم بین اقران و نظایر بوده است» طبیعی است رخنه ای كه با چنین ضایعه ای به اركان دژ اسلام رخ دهد، به این زودیها قابل جبران نخواهد بود.
عقیقی بخشایشی - تلخیص از كتاب فقهای نامدار شیعه، ص 510