بزرگنمايي:

يکي از نخستين پرسش هاي پيش روي جوان مشتاق مطالعه، روش صحيح مطالعه و چگونه کتاب خواندن است که پاسخ درست به آن مي تواند در ايجاد انگيزه و ميزان يادگيري آن ها تاثير بسزايي داشته باشد.

يکي از نخستين پرسش هاي پيش روي جوان مشتاق مطالعه، روش صحيح مطالعه و چگونه کتاب خواندن است که پاسخ درست به آن مي تواند در ايجاد انگيزه و ميزان يادگيري آن ها تاثير بسزايي داشته باشد. بسياري از مردم به دليل بکارنگرفتن روش صحيح مطالعه، معمولا خيلي زود از مطالعه خسته مي شوند و کتاب را رها مي کنند و شايد مطالعه کتابي را به نيمه نرسانده، آن را کنار مي گذارند. رعايت نکردن شيوه درست مطالعه و همچنين يادداشت نکردن مطالب مهم کتاب، معمولا خواننده را پس از مدتي از مطالعه کتاب هاي قطور و علمي، دلسرد و خسته مي کند و در نتيجه آن ها را از ادامه مطالعه بازمي دارد.

توصيه هاي که در زير مي آيد نکاتي است که رعايت کردن آن هابه زعم کارشناسان مطالعه، مي تواند نقش موثري در مفيد واقع شدن مطالعه داشته باشد.

مکان و شرايط مطالعه

مکان و شرايط ذهني از نکات مهم يک مطالعه مفيد و خوب است و در ميزان يادگيري، کارآمدي، مدت و طولاني شدن مطالعه تاثير بسزايي دارد. کارشناسان و روان شناسان معتقدند که يکي از مشکلات جوانان براي مطالعه بي توجهي به شرايط و فضاي مطالعه است که اغلب موجب خستگي و کاهش انگيزه مي شود.

بهترين زمان مطالعه براي انسان، هنگام آرامش و داشتن رضايت است، زيرا داشتن دغدغه و نگراني در هنگام مطالعه، نتايج مطلوبي براي انسان به همراه نخواهد داشت. مشغول بودن فکر و ذهن و خستگي روح و جسم، توان فرد را کاهش مي دهد و در اين حالت، مطالعه کتاب، جز اتلاف وقت و بي حاصلي سودي ندارد.

منفعت مطالعه کتاب ها هنگامي حاصل مي شود که انسان بدون خستگي و دغدغه و در فضايي مملو از آرامش، صميمت و رضايت، به مطالعه بپردازد. اتاق مطالعه را از نقاط آرام منزل و اداره انتخاب کنيد به طوري که از نور طبيعي کافي برخوردار باشد.

اتاق مطالعه بايد از صداهاي مزاحم بيرون دور باشد تا حواس خواننده به بيرون هدايت نشود. انتخاب اتاق مطالعه بايد به گونه اي باشد که درحد امکان هنگام روز احتياج به روشنايي غيرطبيعي نداشته باشد.

سعي کنيد هنگام شب از چراغ مطالعه استفاده نکنيد زيرا چراغ مطالعه علاوه بر اين که مي تواند به چشم صدمه برساند، در خستگي زود هنگام چشم نيز تاثير دارد. دماي اتاق مطالعه خود را همواره معتدل نگهداريد تا هرگز درهنگام مطالعه در اتاق احساس گرما و سرما نکنيد.

زمان مطالعه

زمان مطالعه براي افراد تفاوت مي کند، برخي در سکوت شب و برخي نيز هنگام صبح را به عنوان زمان مطالعه انتخاب مي کنند اما مطالعه هنگام صبح از هر زمان ديگر بهتر است. مطالعه کتاب را صبح زود شروع کنيد زيرا ذهن انسان پس ازچندساعت استراحت و آرامش، بيش از هر زمان ديگر آماده يادگيري است.

وقتي که صبح زود را براي مطالعه انتخاب مي کنيد حتما قبل از آن صبحانه صرف کنيد زيرا گرسنگي در کاهش ميزان يادگيري و فراگيري تاثير زيادي دارد. پس از صرف غذا نيز بلافاصله شروع به مطالعه کتاب نکنيد و چند قيقه بعد از غذا مطالعه را آغاز کنيد.

ورزش و نرمش و حتي حمام گرفتن نيز پيش از مطالعه در ميزان يادگيري موثر است. مطالعه صبحگاهان هنگامي مفيد واقع مي شود که فرد شب قبل را به خوبي استراحت کرده باشد و خسته و خواب آلود نباشد.

براي مطالعه هرچه بهتر در هنگام صبح، سعي کنيد شب را زودتر بخوابيد تا بتوانيد مطالعه مفيدي داشته باشيد. خستگي، دستکم ‪ 50‬درصد از توانايي ذهني و مغزي انسان را کاهش مي دهد و مطالعه در چنين وضعيتي، يادآوري مطالب فرا گرفته پيشين را نيز با اختلال روبه رو مي کند.

ميز و صندلي مناسب

ميز و صندلي مناسب و درست نشستن يکي از مهم ترين شرايط مطالعه است که رعايت نکردن آن علاوه برتاثير نامطلوب در مطالعه مشکلات جسماني را نير درپي خواهد داشت. نداشتن ميز و صندلي مناسب در هنگام مطالعه طولاني عوارض جسماني متعددي دارد که به گفته پزشکان، دردهاي مفاصل، کمر و گردن از جمله ي آن است.

هنگام خريد ميز و صندلي دقت کنيد، صندلي بايد به گونه اي باشد که زمان مطالعه پشت انسان کاملا به صندلي چسبيده باشد. ميز مطالعه نيز بايد طوري انتخاب شود که خواننده هنگامي که دو دست خود را روي ميز قرار مي دهد، حداقل فاصله کتاب و چشمان او کمتر از ‪ 40‬سانتي متر نباشد.

فاصله صندلي خود را با ميز مطالعه طوري تنظيم کنيد که کمر و گردن شما خم نشود، هنگام مطالعه بايد براساس شرايط فيزيکي متعادل نشست، به گونه اي که هيچ عضوي از بدن شما احساس ناراحتي نکند و اعضاي بدن تان نسبت به ميز و صندلي راست و مستقيم باشد. سعي کنيد صندلي هاي دسته دار را براي مطالعه انتخاب کنيد تا هنگام مطالعه بتوانيد دست هايتان را روي آن قرار دهيد و خستگي دست هايتان رفع شود.

ميز و صندلي کودکان و بزرگسالان باهم تفاوت دارد، براي مطالعه مفيد بايد از ميز و صندلي هاي مناسب اين گروه ها استفاده کرد. ميز و صندلي کودکان بايد به تناسب قد آن ها انتخاب شود بگونه اي که پاهاي کودک هنگام تماس با زمين، زوايه ‪ 90‬درجه تشکيل دهد.

صندلي هايي براي مطالعه انتخاب کنيد که از هر لحاظ کاملا راحت باشد، درحد امکان از استفاده از صندلي هاي بدون پوشش ابر خودداري کنيد تا در هنگام مطالعه هيچ يک از اعضاي بدن شما احساس ناراحتي نکند. از خواندن کتاب بصورت خوابيده و درازکش خودداري کنيد.

مطالعه فردي

براي اين که حواس فرد در هنگام مطالعه کاملا روي مطالب کتاب متمرکز شود افراد بايد کتاب را به تنهايي و به صورت فردي مطالعه کنند. مطالعه فردي در واقع دوري از صداهاي مزاحم و گفت و گو است و در واقع موجب افزايش تمرکز مي شود.

هر چه در محيط مطالعه افراد کمتري رفت و آمد کنند، پيشرفت و تمرکز فرد در فراگيري مطالب افزايش مي يابد. مطالعه جمعي باعث مي شود که هرلحظه امکان گفت وگو بين دو طرف در موضوع هاي مختلف بوجود آيد که اين تعامل سبب عدم تمرکز در مطالعه و کاهش در پيشرفت مطالعه مي شود.

مطالعه جمعي براي کتاب هاي درسي مانند رياضي مناسب است و مي تواند در فراگيري تاثير مثبت داشته باشد. البته در اين مورد نيز اگر دانش آموز آن بخشي از درس را تاحدودي مي داند خود مطالعه کند و بخشي را که مشکل دارد باديگران حل و فصل کند، بر يادگيري تاثير بيشتري دارد.

مي توانيد بعد از مطالعه، با دوستان خود درباره مطالب مطالعه شده بحث کنيد که اين امر باعث مي شود که مطالب بهتر در ذهن شما باقي بماند. گفت وگو با دوستان درباره مطالب خوانده شده نوعي مرور مطالب محسوب مي شود و مطالب در ذهن باقي خواهد ماند.

هنگام مطالعه از گوش کردن موسيقي خودداري کنيد زيرا هرگونه آلودگي صوتي و سر و صدا تمرکز فرد را بهم مي زند. راديو و تلويزيون دراتاق مطالعه نبايد روشن باشد زيرا دراين صورت اگرچه فرد مطالب را مي خواند و صفحات را ورق مي زند اما هيچ گونه يادگيري صورت نمي گيرد و مطالب پس از مطالعه در ذهن خواننده باقي نمي ماند.

خواندن اطلاعات مندرج در صفحه ي اول

قبل از شروع مطالعه فصل هاي اصلي کتاب، ابتدا به دقت عنوان کتاب، نويسنده کتاب، موضوع مطالب، ناشر کتاب و سال انتشار را بخوانيد.

در مرحله ي بعد حتما فهرست مطالب کتاب را بخوانيد زيرا اين کار ضمن اينکه انسان را با موضوع مطالب کتاب آشنا مي کند، مي تواند تصوير کاملي از محتواي کتاب به دست دهد. خواندن مقدمه کتاب که مي توان آن را حاوي خلاصه کتاب تلقي کرد هرگز از دست ندهيد زيرا نويسنده در آن خلاصه موضوع مطالب را به منظور آشنايي هرچه بيشتر خواننده به نگارش در آورده که مطالعه آن ضروري است.

وسعت ديد

يکي از عوامل کندخواني، تلفظ کلمات و خواندن تک تک آن ها حتي بصورت بي صدا است که بايد از آن پرهيز شود.

هنگام خواندن وسعت ديد را مي توان تا حد ديدن بيش از پنج کلمه در هر توقف گسترش داد. براي ديدن بيش از يک کلمه در هر بار بايد از حرکت سر جلوگيري شود، بدين ترتيب تعداد توقف هاي يک خواننده در پاراگراف دو خط و نيمي به حدود پنج تا شش توقف کاهش مي يابد.

دقت به موضوع اصلي

موقع خواندن مطالب تازه بايد به موضوع اصلي و محوري کتاب توجه داشت يعني جملات گويا و کلمات اصلي را تشخيص داد.

دقت و درک موضوع اصلي کتاب تمرکز خواننده را افزايش داده و از حاشيه پردازي واتلاف وقت جلوگيري مي کند، درنتيجه ميزان يادگيري بيشتر مي شود. هنگام خواندن مطالب، ذهن را بايد خالي از رويا و فکر کردن به موضوعات جانبي کرد تا مطلب بطور کامل در ذهن بماند.

مطالعه با دقت

کتاب را همواره بدون شتاب و عجله مطالعه کنيد و تازماني که مطلبي را به درستي فرا نگرفته ايد سراغ مطالعه مطلب ديگر نرويد.

مطالب کتاب غير درسي و درسي به هم پيوسته و مرتبط است، زماني که يک مطلب را خوب ياد نگرفته ايد، مطالعه و يادگيري مطالب ديگر بادشواري صورت مي گيرد. مطالعه کتاب ها بويژه کتاب هاي علمي بايد در کمال دقت و وسواس صورت گيرد.

جهش از مطالعه يک موضوع به موضوعي ديگر، بدون درنظر گرفتن فاصله، سبب مي شود که دو مطلب درهم آميزد و در نتيجه هيچکدام از دو مطلب به درستي در ذهن فرد باقي نماند. براي تغيير موضوع مطالعه همواره سعي کنيد يک وقفه ايجاد کنيد تا مطالب جديد و پيشين در هم آميخته نشود.

يکي از عوامل عمده اي که باعث جلوگيري از درک سريع يک متن درهنگام خواندن و مانع حفظ کردن آن مطلب مي شود تداخل آموخته هاي قبلي و بعدي است، يعني مطالب قبلي آموخته شده با مطالب جديد در هم مي آميزد. براي جلوگيري از بروز اين حالت بهترين راه مطالعه تک موضوعي است، يعني در مدتي که يک مطلب را مي خوانيد از خواندن ساير مطالب خودداري کنيد و تنها ذهن خود را روي همان مطلب متمرکز کنيد.

پس از استراحتي کوتاه، موضوع مطالب را تغيير دهيد واين کار باعث عدم تداخل دانسته ها و آموخته هاي جديد مي شود. در صورت مشاهده خستگي از يک موضوع يا يک کتاب (درسي و غيردرسي)، کتاب ديگري را (با حفظ فاصله زماني) محور مطالعه خود قرار دهيد.

يادداشت برداري و خلاصه نويسي

يادداشت برداري و خلاصه نويسي از مهم ترين شيوه هاي درست مطالعه کردن است زيرا اين کار باعث مي شود که مطالب مهم کتاب همواره در دسترس باشد.

خلاصه نويسي کمک مي کند که افراد حجم زياد مطالب يک کتاب را يادداشت کنند و با مراجعه به آن در مدت بسيار کوتاهي بخوانند و به خاطر بسپارند. بسياري از مطالب کتاب هايي را که مي خوانيم، فرار است و امکان دارد پس از مدتي، از حافظه و ذهن انسان پاک شود.

مطالب را در کاغذهايي که در اصطلاح به آن فيش مي گويند، يادداشت کنيد. يکي از ويژگي هاي فيش برداري اين است که مطلب براحتي دردسترس قرار مي گيرد و مي توان در هر زمان مطالب کتابي را مطالعه کرد.

دفتر و دفترچه براي يادادشت اصلا مناسب نيست زيرا بدليل دسته بندي نبودن نوشته ها، پيدا کردن مطلب مورد نظر بسيار دشوار است. يادداشت برداري نبايد بيش از اندازه باشد زيرا خواننده آماتور در صورت زياد نوشتن از يادداشت برداري و حتي خواندن کتاب باز مي ماند.

براي خط کشيدن زير مطالب مهم کتاب از مداد استفاده کنيد تا امکان پاک کردن آن وجود داشته باشد. پس از يک ساعت مطالعه ‪ 15‬دقيقه استراحت کنيد و براي آرامش خود، به بيرون برويد و يا از اتاق مطالعه به فضاي بيرون بنگريد و سعي کنيد به فضاهاي طبيعي و دور دست چشم بدوزيد.