بزرگنمايي:

ایران پرسمان -
حیواناتی که فضانورد شدند؛ از میمون تا عروس دریایی
١٤٤
٠
روزیاتو / ناسا و دیگر آژانس های فضایی بسیار پیش از انسان ها، حیواناتی مانند میمون، سگ و گربه را به فضا بردند تا شرایط را برای زنده ماندن انسان پس از ترک زمین فراهم سازند. کشورهایی مانند ایالات متحده، اتحاد جماهیر شوروی، فرانسه و چین از دهه 1940 و به عنوان بخشی از تحقیقات فضایی خود، حشرات، پستانداران، ماهی و خزندگان را به فضا فرستادند و برخی از آن ها حتی امروز نیز به فرستادن حیوانات به فضا ادامه می دهند. برخی از این حیوانات برای بررسی تاثیر فضا روی موجودات زنده به خارج از زمین فرستاده شده و دانشمندان سعی کردند اطمینان حاصل نمایند که این حیوانات زنده به زمین بازگردند تا بتوان آن ها را مطالعه کرد، اگر چه بسیاری از این حیوانات در حین سفر یا پس از آن کشته شدند.

برخی از این حیوانات در جریان تقلای کشورهای بزرگ برای داشتن برتری نسبت به دیگران به فضا فرستاده شده و از همان ابتدا مشخص بود که بازگشتی در انتظار آن ها نیست. بر اساس بیانیه سازمان ناسا: «علیرغم از دست رفتن های متعدد، این حیوانات به محققان چیزهای بسیار زیادی آموختند که بدون وجود آن ها امکان یادگیری آن ها وجود نداشت. بدون تست های حیوانی در اولین روزهای برنامه فضایی انسان، برنامه های شوروی و ایالات متحده می توانست با از دست رفتن تعداد زیادی انسان همراه باشد». در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با برخی از مشهورترین، مهم ترین و البته عجیب ترین حیواناتی که به فضا فرستاده شده اند آشنا کنیم.

مگس های میوه اولین حیواناتی بودند که به فضا فرستاده شدند و ناسا همچنان به فرستادن این حشرات به پایگاه فضایی بین المللی برای کمک به درک تاثیرات فضا بر جسم انسان ادامه می دهد. ناسا تاکید کرده که «برای بسیاری از افراد، مگس های میوه تنها موجودات موزی هستند که اطراف موزهای خراب شده و دیگر میوه های فراموش شده می چرخند اما مطالعه آن ها می تواند به بررسی اثرات ماموریت های فضایی طولانی مدت روی بدن فضانورد و چگونگی عکس العمل بدن نسبت به محیط جدید و استرس زا کمک کند». جالب اینکه نزدیک به 75 درصد از ژن های بیماری های انسانی مشابه ژن های مگس میوه هستند و نگهداری از این حشرات به تجهیزات و هزینه های بسیار پایینی نیاز دارد.

آلبرت 2
ناسا فرستادن میمون به فضا را از سال 1948 آغاز کرد که آغاز سنت دیرپا و قدیمی آژانس های فضایی جهانی برای بررسی تاثیرات سفر در فضا بر روی بدن انسان بود. اولین میمونی که به فضا فرستاده شد آلبرت 1 نام داشت که در ژوئن 1942 با استفاده از راکت وی-2 از نیومکزیکو به فضا پرتاب شد اما در مسیر پرواز به دلیل خفگی کشته شد. نبود اسناد ثبت شده و ناشناخته بودن پروژه باعث شد که آلبرت قهرمان بی صدای عرصه حیوانات فضانورد باشد. میمون دوم با نام آلبرت 2 در سال 1948 به فضا رفت اما در بازگشت و در لحظه برخورد سفینه اش با زمین کشته شد. در کل 5 میمون با نام های آلبرت به فضا پرتاب شدند که همگی در جریان ماموریت جان باختند. یوریک اولین میمونی بود که در سال 1951 به فضا فرستاده شد و برای مدتی زنده ماند اما ساعاتی پس از بازگشت به زمین همراه با برخی از موش هایی که همراه او به فضا فرستاده شده بودند درگذشت. در این مدت، اتحاد جماهیر شوروی نیز چندین میمون به فضا فرستاده بود.

میس بیکر
تا سال 1959 هیچ یک از میمون های فضانورد فرستاده شده توسط ناسا به فضا زنده نماندند. اولین نخستی که در سفر به فضا و پس از آن زنده ماند، میس بیکر بود که در سال 1959 به فضا فرستاده شد. همراه او یک میمون دیگر به نام ایبل به فضا فرستاده شده بود که پس از پایان سفر و روی میز تشریح به دلیل اثرات بیهوشی درگذشت اما میس بیکر تا سال 1984 زنده بود و در سن 27 سالگی در اثر از کار افتادن کلیه درگذشت. ناسا این میمون را همراه با چند میمون دیگر از بازاری در میامی خریداری کرده بود و پس از تست های فراوان برای شناسایی بهترین گزینه میمونی برای فضا، میس بیکر برای این ماموریت انتخاب شد. قبر این میمون ماده اکنون در مرکز فضایی و راکتی ناسا در آلاباما است و روی قبر او نوشته شده که میس بیکر اولین حیوان آمریکایی است که به فضا سفر کرده و زنده بازگشت. آمریکا، اروپا و روسیه در دهه 1990 فرستادن میمون به فضا را متوقف کردند.

ناسا اولین موش را در سال 1950 به فضا فرستاد که این موش در بازگشت و در جریان برخورد سفینه با زمین کشته شد. اگر چه این موش زنده نمایند اما تصاویری از او در شرایط بی وزنی گرفته شده است. ناسا به فرستادن موش به فضا ادامه داد، کاری که توسط فرانسه و اتحاد جماهیر شوروی نیز انجام گرفت. آژانس های فضایی امروزه نیز برای داشتن درکی بهتر از تاثیرات ترک کره زمین بر روی فضانوردان دست به پرتاب موش به فضا می زنند. در آوریل 2019، ناسا در ویدیویی، بی وزنی موش در پایگاه فضایی بین المللی را به عنوان بخشی از یک مطالعه در مورد تاثیرات ماموریت های طولانی مدت فضایی روی بدن فضانوردان منتشر کرد. محققان ناسا دریافتند که در فا نیز موش ها رفتارهای معمولی خود مانند حرکت کردن در داخل قفس، لیسیدن بدن خود و دیگر موش ها و غذا خوردن را ادامه می دهند اما راه های جدیدی برای کنار آمدن با بی وزنی نیز پیدا می کنند.
لایکا، سگ روسی، اولین حیوانی بود که در سال 1957 در مدار زمین قرار گرفت و مشهورترین حیوانی است که تاکنون به فضا فرستاده شده است. لایکا یک سگ ولگرد در شهر مسکو بود که به فضا رفت اما سفر او یک طرفه بود زیرا هیچ برنامه ای برای بازگشت او به زمین وجود نداشت. به همین دلیل به نظر می رسد که لایکای بیچاره تنها چند ساعت پس از رسیدن به مدار زمین زنده مانده است. آدیلیا کوتوفسکایا، زیست شناس روسی که لایکا را برای سفر فضایی اش آموزش داده بود در مصاحبه ای در سال 2017 چنین گفت: «از او خواستم که ما را ببخشد و در حالی که برای آخرین بار او را نوازش می کردم حتی به گریه افتادم».

بلکا و استرلکا
ناسا نیز گفته است که سفر این سگ به فضا باعث شد که این سازمان برای انجام برنامه های خود برای سفر به فضا ترغیب شوند. اگر چه لایکا معروف ترین سگ فضانورد بود اما اتحاد جماهیر شوروی سگ های دیگری نیز به فضا فرستاد. این ابر قدرت از سگ های ماده بی خانمان که از لحاظ تئوری توانایی بیشتری در مقابله با شرایط زندگی سخت داشتند استفاده می کرد. در سال 1960، دو سگ به نام های بلکا و استرلکا به اولین حیواناتی تبدیل شدند که در مدار قرار گرفته و سالم به زمین بازگشتند. وتروک و اوگولیوک که در سال 1966 به فضا فرستاده شدند هنوز هم رکورد طولانی ترین دوره حضور سگ سانان در فضا را در اختیار دارند. این دو سگ 22 روز را در فضا سپری کردند.

هام
اتحاد جماهیر شوروی در مسیر آماده شدن برای فرستادن انسان به فضا، انواع موش و خرگوش را در ماموریت هایی یک طرفه به فضا فرستاد. این کشور دو سگ را همراه با اولین خرگوش در سال 1959 به فضا پرتاب کرد. هام اولین شامپانزه ای بود که در سال 1961 فضا را دید. هام شامپانزه در ژانویه 1961 به فضا رفت. او در سال 1959 از غرب آفریقا آورده شد و توسط ناسا آموزش دید و در کل 6٫6 دقیقه بی وزنی را در طول سفر خود تجربه کرد. ماموریت موفقیت آمیز هام و بازگشت سالم او به زمین، راه را برای پرتاب موفق اولین فضانورد انسان ایالات متحده، آلن بی شپرد جونیور، در 5 می 1961 هموار کرد. هام تا سال 1983 و زمان مرگش در دو باغ وحش زندگی کرد و جسد او در مقابل سالن مشاهیر فضایی بین المللی در آلموگوردو، نیومکزیکو به خاک سپرده شد.

اولین خوک گینه ای نیز در سال 1961 توسط اتحاد جماهیر شوروی به فضا فرستاده شد. این خوک همراه با یک سگ و چند خزنده به فضا پرتاب شده و همه از این سفر پرماجرا جان سالم به در بردند. فرانسه نیز اولین و تنها گربه را در سال 1963 به فضا فرستاد. این گربه فیلیسیتی نام داشته و پس از تجربه بی وزنی سالم به زمین بازگشت اما پرواز بعدی با یک گربه دیگر با مشکلاتی مواجه گردید. بدین ترتیب اگر چه آموزش ها و برنامه هایی برای پرتاب گربه به فضا انجام شد اما فلسیتی تنها گربه ای بود که توانست به فضا برود.

اتحاد جماهیر شوروی چندین لاک پشت، مگس و شپشک آرد را قبل از انسان و در سال 1968 به اطراف ماه فرستاد. این سفر یک هفته به طول انجامید و لاک پشت ها با حدود 10 درصد وزن کمتر به زمین بازگشتند. عنکبوت، لاک پشت، ماهی و حشرات نیز بعد از رفتن انسان به ماه به این کره مرموز فرستاده شدند. بر اساس اسناد سازمان ناسا «خرگوش، لاک پشت، انواع حشرات، عنکبوت، ماهی، عروس دریایی، آمیب و جلبک به فضا فرستاده شد تا تاثیرات طولانی مدت زندگی در فضا بر روی رشد بافت ها و تولید مثل این موجودات در جاذبه صفر مورد بررسی قرار گیرد». اما دو عنکبوت به نام های آنیتا و آرابلا که در سال 1973 به فضا رفتند خبرساز شدند زیرا این دو موفق شدند در فضا تار بتنند. عنکبوت ها معمولاً قطر تارهای خود را بر اساس وزن خود مشخص کرده و از باد و جاذبه برای شروع ساخت تارهای خود استفاده می کنند.
ناسا چندین عروس دریایی به فضا فرستاده و پس از تولید مثل، نوزدان آن ها را به زمین بازگردانده است. سازمان ناسا این کار را در دهه 1990 انجام داد تا نحوه انطباق این موجودات دریایی با جاذبه زمین پس از بازگشت را بررسی نماید. بچه عروس های دریایی برای انطباق با جاذبه با مشکل روبرو شدند. ناسا همچنین انواع مختلفی از ماهی ها را به پایگاه فضایی بین المللی فرستاد تا تاثیر خلاء را روی آن ها بررسی کند. اولین ماهی گورخری در سال 2015 به فضا فرستاده شد تا تاثیرات بی وزنی بر ماهیچه های آنان مشخص گردد تا به کمک نتایج آن بتواند درمان ها و داروهای جدیدی برای بیمارانی که به صورت دراز مدت روی تخت بیماری هستند و تحرک بسیار اندکی دارند کشف نماید. در فضا، ماهی ها و بچه قورباغه ها به دلیل جریان نداشتن آب نمی توانستند در یک مسیر مستقیم به حرکت ادامه دهند و دائماً دور خود می چرخیدند. به دلیل نبود جاذبه، ماهی ها از نور (در صورت وجود) به عنوان راهنما استفاده کرده و به سمت آن حرکت می کردند.