راز يک هشدار تاريخي
(تحليلي بر بيانات اخير رهبر معظم انقلاب)
هشدار شديداللحن رهبر معظم انقلاب اسلامي به حکام عربستان در خصوص ادامه کشتار مردم بيدفاع يمن بلافاصله مورد توجه رسانههاي منطقهاي وبينالمللي قرار گرفت. اين هشدار در واقع از شکلگيري يک بحران جديد منطقهاي وبينالمللي جلوگيري کرد و موجب تغيير معادلات موجود در منطقه و فروپاشي ائتلاف عربي – اسلامي عليه ملت يمن شد. مصوبه اخير پارلمان پاکستان مبني بر منع نيروهاي مسلح از اعزام نيروي نظامي براي کمک به عربستان در راستاي سرکوب ملت يمن بلافاصله پس از هشدار رهبري صورت گرفت. از همين رو، رمزگشائي از راز هشدار رهبر انقلاب اسلامي، اندکي پس از انتشار آن سخنان، مورد توجه کارشناسان نظامي و سياسي خارجي قرار گرفت.
* اهميت استراتژيک يمن
پردازش واقعبينانه به رخدادهاي يمن و شرايط اجتماعي و جغرافيائي اين کشور بايد در مدار توجه تحليلگران قرار گيرد. يمن که يکي از کهنترين کشورهاي عرب بهشمار ميرود به لحاظ تمدن تاريخي و بهدليل موقعيت جغرافيائي و قرار داشتن در کنار تنگه استراتژيک بابالمندب همواره مورد طمع بيگانگان در طول تاريخ بوده است. بررسي تحليل تاريخ يمن نشان ميدهد که مردم اين کشور از صدر اسلام تاکنون همواره عشق خالصانهاي نسبت به اهل بيت عليهمالسلام داشته و دارند. از زمان فتح يمن در صدر اسلام، رفتار انساني و اسلامي حضرت اميرالمؤمنين عليهالسلام که به امر پيامبر اکرم صليالله عليهوآلهوسلم مأمور فتح يمن شد، منجر به گرايش مردم يمن نسبت به سلاله پيامبر و اهل بيت عليهالسلام شد. لذا ساختار حکومتي يمن از پايان قرن سوم ميلادي تا سال 1962 ميلادي برگرفته از تأثيرپذيري مردم يمن از مکتب اهل بيت عليهالسلام بوده است.
حاکميت يکهزار ساله زيديها که به دليل قيام براي انتقام خون زيد بن علي بن الحسين عليهم السلام به اين نسب مفتخر شدهاند شرايط اجتماعي و مذهبي ويژهاي بهوجود آورد که با تشکيل فرقه ضاله وهابيت در عربستان، تعارض ميان زيديها و وهابيها را دامن زد. برخي از تحليلگران حتي معتقدند يکي از دلايل تأسيس فرقه ضد اسلامي و ضد شيعي وهابيت توسط انگليسيها در عربستان، به دليل نفوذ تشيع در يمن، و جلوگيري از گسترش آن بوده است. در حال حاضر نيز زيديهاي يمن بيش از 65 درصد جمعيت فعلي اين کشور را تشکيل ميدهند.
از سال 1970 تاکنون عربستان بهعنوان همسايه بزرگ و ثروتمند يمن در شکلدهي و ترکيب دولت و ساختار نيروهاي مسلح و دستگاههاي امنيتي يمن نقش پر رنگي ايفا کرده است. البته نگاه عربستان به يمن نگاهي کاملا طايفهاي است که اين نگاه از سال 1979 با پيروزي انقلاب اسلامي ايران با حساسيت بيشتري دنبال شد.
* تأثير انقلاب اسلامي بر تحولات يمن
پس از پيروزي انقلاب اسلامي حوثيهاي يمن که زيرمجموعه زيديها بهشمار ميروند با اتکاء به انقلاب اسلامي تلاش کردند تا هويت خود را در يمن باز يابند. مرحوم علامه بدرالدين الحوثي با سازماندهي شيعيان يمن که 15 درصد از زيديهاي اين کشور را تشکيل ميدهند تلاش کرد تا مکتب اهل البيت عليهالسلام را در يمن احياء کند. اما عربستان که نسبت به حوثيهاي شيعه بيش از زيديها حساس بود، درصدد گسترش نفوذ وهابيها در مناطق شمالي يمن که خاستگاه اصلي حوثيها بود برآمد. تأسيس بيش از 400 مدرسه وهابي در مناطق صعده، صنعا، تعز، لحج، ابين و اب در راستاي تضعيف حوثيها وتقويت وهابيهاي يمن قرار داشت.
با اينکه عليعبدالله صالح، ديکتاتور سابق يمن، خود از طايفه زيديها بود اما بهدليل دريافت کمک مالي از عربستان در سرکوب حوثيها نقش داشت. از سال 2004 تا سال 2010 عربستان با کمک علي عبدالله صالح شش جنگ را بر حوثيها تحميل کرد که حاصل آن هزاران شهيد و دهها هزار مجروح بود. پس از خيزش مردم يمن عليه عليعبدالله صالح، عربستان و برخي کشورهاي عرب عضو شوراي همکاري خليج فارس براي مصادره انقلاب مردم يمن، انتقال قدرت را در يمن مديريت کردند.
عربستان براي منع حوثيها از شرکت در ساختار قدرت، عبد ربه منصور هادي که به مدت بيست سال معاون رئيسجمهوري يمن بود و در سرکوب حوثيها نقش داشت را بر مردم يمن تحميل کرد. اعتراض انصارالله که شاخه سياسي حوثيها بهشمار مي رود از شهريورماه سال گذشته به دليل مقاومت عبد ربه منصور هادي در برابر اراده مردم آغاز شد. بنابراين سلسله جريانسازيهايي عليه انصارالله توسط عربستان، عناصر وابسته به وهابيت، سران قبايل مناطق مکلا، عدن و ذمار، و نيز وابستگان به عبد ربه منصور هادي يمن صورت گرفت. عربستان سعودي براي مقابله با حوثيها تلاشهايي کرد و اهدافي را هم اعلام کرد تا حملات خود را عليه مردم بيگناه يمن مشروع جلوه دهد. اين امر اگرچه در ابتدا موفق جلوه کرد اما به نظر ميرسد رايزنيهاي ديپلماتيک ايران، در کنار ديدار هوشمندانه رهبر انقلاب با اردوغان، رئيسجمهور ترکيه، و از همه مهمتر هشدار شديداللحن رهبر انقلاب نسبت به پيامدهاي ادامه حملات هوائي و زميني عربستان به يمن، يکي از دلايل نرسيدن عربستان به اهداف اعلامي شد و حتي برخي کشورها نسبت به سياستهاي خود تجديدنظر کردند.
* دلايل هشدار رهبر انقلاب به عربستان
اما سؤال آن است که چه دلايلي در پشت هشدار شديداللحن رهبر انقلاب نهفته بود؟
به نظر ميرسد رهبر انقلاب چند محور مهم و چند موضوع حساس را مورد توجه قرار دادهاند زيرا با اينکه عربستان در گذشته در امور داخلي سوريه، عراق و لبنان دخالتي تخريبي داشت اما ايشان هرگز با اين لحن در مورد آلسعود اظهار نظر نکرده بودند. بنابراين دخالت سعوديها در يمن ميبايست چيزي فراتر از حوادث گذشته از منظر ايشان باشد. اگرچه ميتوان به موضوعات مختلفي اشاره کرد، اما در ذيل تنها به ذکر دو دليل به اختصار از آنها خواهيم پرداخت:
يکي از مسائل حساسي که عربستان از دخالت در تحولات داخلي يمن قصد داشت آن را عملياتي کند، تحميل يک جنگ مذهبي در منطقه است که قربانيان آن نهايتا مسلمانان اعم از شيعه و سني خواهند بود. يعني همان کاري که پيش از اين در برخي کشورهاي ديگر منطقه نيز اتفاق افتاده است. بدون شک بخشي از اتفاقاتي که در سوريه، عراق، لبنان و صفآرائيهاي موجود در اين کشورها رخ داده، ناشي از دخالت تخريبي عربستان است. اگر چه عربستان در عراق و سوريه با شکست مواجه شد و نتوانست ساختار سياسي اين دو کشور را تغيير دهد اما اکنون تلاش ميکند تا تجربه «سياست تخريبي» خود را بار ديگر در يمن به کار گيرد. موضوعي که برخلاف «خواست مردم» است و از همينروي، همانگونه که در کشورهاي ديگر با شکست مواجه شده است، بدون ترديد در يمن نيز محکوم به شکست خواهد بود. «سنت تاريخ» همواره بر اين بوده است که اگر «اراده جمعي مردم» بر هر موضوعي متمرکز شود، پيشبرنده و پيروز آن ميدان خواهند بود. تاريخ را «ارادههاي مردمي» ميسازند و متأسفانه گويا عربستان سعودي و در مقياس بالاتر، ايالات متحده و برخي قدرتهاي غربي که در حقيقت پشتيبان معنوي عربستان در اين اقدام بودهاند، غافل از اين سنت مهم تاريخ بودهاند.
موضوع ديگر اينکه عربستان تلاش داشت تا به بهانه ناامنيهاي يمن، دست قدرتهاي فرامنطقهاي و برخي رژيمهاي مزاحم مانند رژيم صهيونيستي را براي تسلط بر بابالمندب باز بگذارد. باب المندب در واقع دو درياي مهم خليج عدن و درياي سرخ را بههم ارتباط ميدهد و از نظر دريانوردي بينالمللي، دومين تنگه مهم منطقه پس از تنگه هرمز تلقي ميشود. تسلط بر بابالمندب ميتواند موجب تقويت رژيم جعلي صهيونيستي در منطقه شود. موضوعي که البته بعيد است اتفاق بيفتد. تقويت رژيم صهيونيستي ميتواند دست اين رژيم افراطي و وحشي را براي تعرض به ساير کشورهاي عربي باز کند.
* سرنوشت جنگها بر روي زمين نه هوا!
با توجه به موضوعات گفته شده، رهبر انقلاب با توجه به حساسيت شرايط جغرافيائي، اجتماعي و مذهبي يمن و وجود سلاحهاي گسترده در ميان قبايل اين کشور، نسبت به پيامدهاي دخالت عربستان در مسائل داخلي يمن هشدار دادند. اين موضوع البته بيش از همه برضرر عربستان تمام خواهد شد و سخن رهبر انقلاب، اگر چه جنبه «هشدار» داشته است اما از سويي ديگر، «نصيحتي خيرخواهانه» براي حاکمان جديد و البته کمتجربه و جوان اين کشور است. عربستان سعودي با فرض داشتن توان هوايي خود، حمله به يمن را آغاز کرده است. اما سرنوشت جنگها بر روي «زمين» مشخص ميشوند نه «هوا». اگر عربستان نيروي زميني خود را وارد يمن کند در واقع با يک جنگ فرسايشي طولاني مدتي مواجه خواهد شد که هزينههاي سنگين مالي وانساني براي رژيم عربستان به همراه خواهد داشت. از طرفي ديگر، با توجه به سابقه تاريخي مردم يمن، که مردماني حماسي، جنگجو، شجاع و کارآزموده در جنگها هستند، خيلي بعيد است که عربستان بتواند جان سالم از آن به در برد. به نظر ميرسد اظهارات رهبر انقلاب مبني بر اينکه مردم يمن ضربه سختي به رژيم آلسعود خواهند زد نيز ناظر بر توان مقابله ميداني ملت يمن با ارتش عربستان بوده است.