بزرگنمايي:

ایران پرسمان -
نه دوست و نه دشمن واشنگتن
k ٣
٠
دنیای اقتصاد / متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
قدیر گلکاریان| اراده سیاسی دولت ترکیه درخصوص برخورداری از توانمندی دفاعی با ورود محموله‌های سامانه موشکی اس-400 و متعاقب آن تعلیق فروش جنگنده‌های فوق پیشرفته اف-35 به ترکیه یکی از مباحث برجسته در کنار سایر رخدادهای سیاسی منطقه‌ای در چند روز گذشته بوده است. در همین حال حضور جدی ترکیه در شمال دریای مدیترانه برای حفاری و استخراج منابع نفتی و گازی که موجب بروز واکنش‌های تندی از سوی اتحادیه اروپا و به‌ویژه مثلث، یونان، جمهوری قبرس و اسرائیل شد، از دیگر مباحث داغ روز محسوب می‌شود.
ترکیه از چند سال پیش به‌رغم عضویت در سازمان ناتو، فاقد سیستم پدافند هوایی مستقل در برابر تهدیدات احتمالی است. گرچه در سال‌های اخیر پاتریوت‌های آمریکا توسط دولت آلمان و هلند به‌صورت عاریتی در برخی نقاط ترکیه انجام وظیفه می‌کردند ولی ترکیه مصمم به داشتن سیستم سامانه موشکی قوی در خاک خود برای مقابله با تهدیدات احتمالی در چهارسوی کشور بود. پیشرفت تکنولوژی موشکی ایران و افزایش تنش میان ایران و ایالات‌متحده از یک‌سو، عدم توانایی در مقابله با تهدیدات موشکی در مرزهای جنوبی ترکیه با سوریه و عراق از سوی دیگر از دغدغه‌های ترکیه در برخورداری از سامانه پدافند هوایی برشمرده می‌شود. نکته مهم دیگر اینکه ترکیه از جانب کشورهای منطقه مدیترانه شرقی نیز پیوسته در معرض تهدید بوده است. از این‌رو خرید سامانه موشکی اس-400 از روسیه برای ترکیه امری لازم و اجتناب‌ناپذیر جلوه می‌کند.
ورود سامانه موشکی روسی به ترکیه در شرایطی اتفاق افتاد که ترکیه به منظور دستیابی به منابع هیدروکربن در شمال مدیترانه شرقی دست به حفاری زد و براساس اظهارات کارشناسان موفق شده است میزان ذخیره گازی بالغ بر 170 میلیارد مترمکعب در منطقه کاپاز کشف کند. این ابتکار در نوع خود پیام واضحی برای مثلث اسرائیل، یونان و قبرس بود که نشان داد آنکارا با عقلانیت و عمل موازی نظامی، سیاسی و امنیتی توانسته است حضور خود را در منطقه مطرح سازد. گرچه پیش‌تر این سه کشور از تهدید و حتی تنش گرم در منطقه سخن می‌گفتند، اما بعد از چند روز و راه‌اندازی بخش نخست موشک‌های روسی در نزدیکی آنکارا، نیکوس خیریستودولیدیس، وزیر امورخارجه جمهوری قبرس اعلام کرد که با ترکیه سر منازعه نداشته و آن کشور را شریک تجاری در منابع هیدورکربن می‌داند. در همین حال نیکوس رولاندیس، وزیر امورخارجه سابق جمهوری قبرس نیز در پایان هفته در کنفرانسی اعلام کرد که هیچ کشوری قادر به مقابله و مخالفت با ترکیه در ایجاد ممانعت درخصوص استخراج منابع گازی در مدیترانه نیست.
تمام این اظهارنظرها نشان می‌دهد که آنکارا در رابطه با استقلال عمل نظامی- دفاعی معقولانه عمل کرده است. گفتنی است پیش از خرید سامانه مذکور بارها کنگره آمریکا، پنتاگون، دبیرکل سازمان ناتو و حتی خود ترامپ، ترکیه را به انحای مختلف تهدید کرده بودند ولی ترکیه بدون اینکه بلوف زده باشد، هفته پیش هشتمین هواپیمای حامل سامانه پدافند هوایی خود را در پایگاه مورتد نزدیک آنکارا میزبانی کرد. ترامپ پیرو این مساله ابتدا از تحریم‌های اقتصادی و حتی عدم فروش جنگنده‌های اف-35 سخن به میان آورد ولی با تغییر موضع خود گفت که فروش و واگذاری جنگنده‌های یاد شده به ترکیه از نظر اقتصادی برای آمریکا اهمیت دارد.
ترکیه بخش مهمی از تولید قطعات این جنگنده نسل پنجم را در 19 نقطه توسط هفت شرکت متعلق به سازمان صنایع دفاعی خود بر عهده دارد. در صورت عدم همکاری ترکیه تولید قطعات مهم ناوبری، زیان غیرقابل تصوری متوجه آمریکا می‌شود و در صورت بروز چنین مشکلی شرکت لاکهید قادر به انجام تعهدات خود نخواهد شد. از سوی دیگر یافتن جایگزین مطمئن از نظر امنیتی و فنی در شرایط کنونی پروژه را برای مدت‌ طولانی به تعویق خواهد انداخت. علاوه بر این موارد ترکیه خود یکی از خریداران این نوع جنگنده بوده که 100 فروند از آن را سفارش داده است. در همین حال پنتاگون نیز 478 فروند از این نوع جنگنده‌ها را خریداری کرده است. این نوع هواپیما دارای تیپ‌های مختلف الف، ب و ج بوده که تیپ ب به‌دلیل عمود پرواز بودن، دارای قیمتی بین 150 تا 200 میلیون دلار است. چنانچه ترکیه علاوه بر عدم تامین قطعات دست به لغو قرارداد خرید بزند و میزان پرداختی را طبق خواسته اردوغان طلب کند، آمریکا مجبور است تنها بابت تیپ الف این نوع جنگنده میلیون‌ها دلار به ترکیه بپردازد. زیرا خرید ترکیه از این نوع هواپیماها و از تیپ الف بوده که قابلیت مانور عادی دارد.
به همین دلیل است که تهدیدهای آمریکا علیه ترکیه نه تنها نتوانست بازار سهام و ارز را دچار تشویش سازد که ترکیه توانست از موضع قدرت وارد عمل شود. به‌طوری‌که بعد از ورود سامانه‌های موشکی روسی به ترکیه به‌عنوان عضو مهمی از ناتو، یونان نیز در صدد خرید همین سامانه برآمده است. در همین حال هندوستان و چند کشور عربی حوزه خلیج‌فارس نیز در صدد خرید و راه‌اندازی سامانه موشکی پیشرفته روسی بوده و در صورت تحقق معاملات یاد شده، روسیه نه‌تنها بلوکی متحد از همراهان نظامی را تشکیل خواهد داد که با درآمد میلیاردی از فروش سامانه مذکور از سد تحریم‌های اروپایی نیز عبور خواهد کرد. در واقع حرکت اخیر آنکارا باعث شده تفکر و تصور اینکه فضای واگرایانه میان دو کشور ترکیه و آمریکا رخ داده است، در ذهن تحلیلگران شکل گیرد. این تصور زمانی قریب به یقین می‌شود که دیوید کوک، کارشناس برجسته در امور ترکیه در شورای روابط خارجی آمریکا موسوم به CFR می‌گوید: «بعد از ماجرای کودتا در ترکیه، اردوغان نسبت به آمریکا تردید داشته است چراکه متکی بودن به دفاع از مرزهای هوایی ترکیه به وسیله اف-16‌ها دیگر مقدور نیست. ترکیه در شرایط کنونی نه دوست و نه دشمن واشنگتن است ولی دیوید ساترفیلد، سفیر جدید واشنگتن در آنکارا فردی زیرک است که راه معقولی را برای ترمیم روابط دوجانبه پیدا خواهد کرد. ولی این به آن معنا نیست که روابط به سطح قبلی باز گردد که از زمان شوروی میان ترکیه و آمریکا تداوم داشته است.»