بزرگنمايي:

رونق گردشگري فضايي، چالش جديدي را در زمينه تأييد سلامت گردشگران براي سفر به فضا براي پزشکان به وجود آورده است. يافته هاي پ ژوهشي، نشان مي دهد براي اظهارنظر درباره اين که گردشگران فضايي از شرايط لازم برخوردار هستند يا نه، اتفاق نظر قطعي ميان پزشکان وجود ندارد.

پژوهش هاي جديد در اين زمينه، با توجيه اين که وضع قوانين سختگيرانه، اين شاخه نوپا از صنعت گردشگري را پيش از اوج گرفتن با چالش مواجه کرده است، بر توقف اين محدوديت ها تاکيد ورزيده اند با اين حال پژوهشگران تشکيل پرونده پزشکي مرجع گردشگران را براي مراجعات آينده به پزشکان توصيه مي کنند.

يک بررسي که به سرپرستي «مارلين گرنون»، استاديار جراحي عروق دانشگاه کاليفرنيا صورت پذيرفته است و نتايج اين تحقيق، براي آشناسازي پزشکان درباره مسائل مربوط به سلامت گردشگران فضايي طراحي شده بود، در مجله پزشکي بريتانيا منتشر شده است.

به گفته وي، تنظيم استانداردهاي پزشکي و بيمه، موضوعات تحقيقات آينده خواهند بود. از ديدگاه وي، نکته اينجاست که اگر تعداد افرادي که مايلند به فضا بروند را به افراد سالمتر محدود کنيم، بازار بالقوه توسعه نخواهد يافت.

داده هاي بيشتري مورد نياز است

هوا و فضا يکي از قانون مدارترين صنايع جهان است. در ايالات متحده آمريکا خلبانان و خدمه پرواز بايد آزمايش هاي پزشکي سختي را که از سوي اداره هواپيمايي فدرال آن کشور مصوب شده است، پشت سر بگذارند. ارتش نيز آزمايش هاي ويژه اي را براي کارکنان نيروي دريايي و هوايي الزامي کرده است.

استانداردهاي درنظر گرفته شده براي استخدام فضانوردان ناسا سخت تر هستند. به عنوان مثال، جراحي ليزري چشم در صورتي مجاز است که يک سال از انجام آن گذشته باشد. توانايي تحمل فضاهاي کوچک در فشار زياد با آزمايش هاي سخت بررسي مي شود و تغذيه، ورزش و سلامت رواني در سال هاي آموزش پيش از شروع به کار فضانوردان، همواره ارزيابي و ثبت مي شود.

پزشکان داده هاي زيادي در مورد تندرستي مسافران فضا دارند اما براي سلامت فضانوردان عادي به طور مثال افراد مبتلا به پوکي استخوان، توصيه هاي پزشکي چنداني موجود نيست و تعداد گردشگران فضايي، سيستم داران و فضانوردان غيرحرفه اي که تاکنون به فضا سفر کرده اند، از تعداد انگشتان دست تجاوز نمي کند.

البته اين گونه نيست که پزشکان به کلي از اين موضوع غافل بوده اند چنان که بسياري از اثرات بي وزني بر انسان را مورد بررسي قرار داده اند. جاذبه کم موجب سختي شريان ها مي شود، به کره چشم آسيب مي رساند و موجب ضعيف شدن استخوان ها مي شود. ابتلا به بيماري حرکت، انباشته شدن ميزان بالاي تشعشعات مضر و سنگ کليه در فضانوردان بيشتر است.سنگ کليه در هيچ محيطي خوشايند نيست و به ويژه در فضا مي تواند مساله ساز شود. در سال 1982، اتحاد جماهير شوروي به دليل درد شديد ناشي از سنگ کليه يک فضانورد، تصميم به اخراج او گرفت که در نهايت از اين کار منصرف شد.

استانداردسازي

درصورتي که گردشگر فضايي بالقوه اي براي دريافت تأييديه پزشکي به دکتر گرنون ارجاع شود، نخستين معيار وي، استانداردهاي تعيين شده از سوي شرکت هاي فضايي است. انجام آزمايش هاي پزشکي به عهده شرکت هاي خصوصي است و اين امور تابع مقررات دولتي نيست.

پزشکان فقط روي خلأ هاي موجود کار مي کنند. به عنوان مثال يک گروه پزشکي با حمايت اداره هواپيمايي فدرال آمريکا ماموريت يافت دستورالعمل هاي مربوط به شرايط خدمه پرواز و مسافران فضايي را ارائه دهد. در سند 23 صفحه اي ارائه شده از سوي اين گروه، سنجش هاي پيش از پرواز از جمله پرسش نامه سلامت، غربالگري سلامت روان و عکس قفسه سينه و نوار قلب پيشنهاد شده بود.

دستورالعمل هاي يادشده الزام آور نيستند و مرکز حمل و نقل فضايي تجاري اداره هواپيمايي فدرال اعلام کرد که انتشار اين اسناد لزوما به منزله قطعيت اجراي آن نيست اما طبق گفته دکتر گرنون، اين کار بهترين اقدامي بوده که تاکنون صورت گرفته است.

به عقيده وي، آزمايش هاي پزشکي در طول ماموريت هاي فضايي طولاني از اهميت بيشتري برخوردارند. در پروازهاي مقدماتي، گردشگران فقط براي چند دقيقه در وضعيت ريزجاذبه قرار دارند ولي هنگامي که در فضا قدم مي گذاريم و وارد هتل فضايي مي شويم، نياز به شناخت شرايط محيط بيشتر مي شود.

«انوشه انصاري»، کاوشگر و رئيس انجمن گردانندگان شرکت فناوري ارتباط از راه دور (TTI) که در سال 2000از سوي مجله زن شاغل به عنوان کارآفرين برتر شناخته شد، به همراه برادر همسرش در سال 2003 (ميلادي) جايزه 10ميليون دلاريِ ساليانه «انصاري اکس پرايز» را بنيان نهاد. هدف از اين جايزه تشويق بخش خصوصي براي سرمايه گذاري و ورود به بازار سفرهاي فضايي است که تا پيش از اين در انحصار تعداد انگشت شماري از دولت ها بوده است.

پس از رد صلاحيت «دايسوکه انوموتو»، داوطلب ژاپني، به دلايل پزشکي و جا ماندن او از مأموريت سايوز تي ام اي 9، قرار شد انوشه انصاري در 23شهريور 1385با اين گروه همراه شود و در 18ارديبهشت 1385 (8مه 2006)، سازمان فضايي روسيه به طور رسمي اعلام کرد که انوشه انصاري به عنوان نخستين زن گردشگري فضايي در يکي از پروازهاي فضاپيماي سايوز، که براي بهار 1385برنامه ريزي شده بود، به مدار زمين سفر خواهد کرد.

وي نخستين فضانورد ايراني دنياست و نخستين زن کيهان گرد و چهارمين نفري است که هزينه سفر فضايي خود را پرداخت کرده است.

او همچنين پس از «عبدالاحد مومند» فضانورد افغان دومين فضانورد فارسي زبان است.انصاري ترجيح مي دهد در مورد خود از عنوان «فضانورد همراه» به جاي واژه «گردشگر فضايي» استفاده کند. فضاپيماي سايوز حامل انوشه انصاري، فرمانده روسي «ميخاييل تيورين» و مهندس پرواز اسپانيايي آمريکايي، «مايکل لوپز الگريا» در صبح روز دوشنبه 18سپتامبر سال 2006از پايگاه فضايي بايکونور در قزاقستان به فضا پرتاب شد و بدين ترتيب مأموريت سايوز تي ام اي 9آغاز گشت. دو روز پس از قرار گرفتن در مدار زمين، فضاپيماي سويوز در 20سپتامبر 2006با موفقيت به ايستگاه بين المللي فضايي ملحق و اقامت 9روزه انوشه انصاري در ايستگاه فضايي آغاز شد.

سرانجام پس از 9روز اقامت و پژوهش در ايستگاه بين المللي فضايي، انوشه انصاري در سحرگاه 7مهر 1385مصادف با 29سپتامبر 2006ميلادي به همراه پاول وينوگرادف روسي و جفري ويليامز آمريکايي، دو تن از فضانوردان ساکن ايستگاه، به زمين بازگشت. وي پس از معاينات پزشکي، با بالگرد براي مراسم خوش آمدگويي به شهر قُستاناي (در قزاقستان) منتقل شد.

انوشه انصاري در طول 9روز اقامت خود در ايستگاه بين المللي فضايي مجموعه آزمايش هاي علمي نظير پژوهش درمورد علل کم خوني، تأثير تغييرات ماهيچه اي بر کمردرد، تأثير تشعشعات فضايي برروي فضانوردان ساکن در ايستگاه بين المللي فضايي و گونه هاي ميکروبي که در آن ايستگاه پرورش داده شده اند را براي آژانس فضايي اروپا انجام داد.