بزرگنمايي:

ایران پرسمان -
بازخوانی قتل در فشافویه
٢١
٠
اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
«مادر علیرضا از آقای رییسی می‌خواهد که خون فرزندش و کسانی که سرنوشتی مانند او دارند، پایمال نشود و کسانی که در این قضیه قصور داشته‌اند، مشخص شوند و همچنین اصل تفکیک زندان هم اجرایی شود.» این آخرین جمله محمدهادی عرفانیان، وکیل علیرضا شیرمحمدعلی، زندانی سیاسی جوانی است که چندروز پیش در زندانِ فشافویه به قتل رسید و حالا بنابر چند روایتی که از روند و نحوه وقوع این جنایت منتشر شده، گویا قتلِ این زندانیِ سیاسی توسط 2 نفر از زندانیانِ غیرسیاسی و در «ساعت هواخوری» رخ داده است. روایتی عجیب و کم‌نظیر البته مشخصا از این حیث که یک زندانی سیاسی در زندانی که مخصوص نگهداری زندانیان سیاسی نبوده، توسط 2 نفر از زندانیان غیرسیاسی به «قتل» رسیده است. وگرنه با مرور سرخط خبرها در همین یکی، دو سال گذشته، با چند مورد از اتفاقات نسبتا مشابه مواجه می‌شویم. حوادثی تلخ که اگرچه کسی از زندانیان سیاسی طی آن به «قتل» نرسیده بود اما از روایت‌هایی بعضا بسیار دور از ذهن، از «درگذشت» یا «خودکشی» زندانیان سیاسی و امنیتی حکایت داشت.
روایتی از قتل یک زندانی
حالا اما ماجرای قتل علیرضا شیرمحمدعلی، متهمی که به‌گفته وکیلش، جهت اجرای حکم 8 سال حبس برای 3 عنوان اتهامی سیاسی، به زندان فشافویه منتقل شده بود و هنوز حتی موعد برگزاری دادگاه تجدیدنظرش نیز فرا نرسیده بود، به دست «میم.خ» و «میم.شین»، 2 زندانیِ قدیمی‌تری که بنابر اعلام سازمان زندان‌ها، حداقل از یک‌سال و نیم قبل در این زندان مشغول سپری کردن دوران حبس خود بودند، به قتل رسیده است. چنان‌که بنابر بند پایانی اطلاعیه‌ای که روز گذشته از جانب روابط‌عمومی سازمان زندان‌ها در 5 بند در رابطه با نحوه وقوع این قتل منتشر شد، «در روز حادثه برای رفع ایراد سیستم فاضلاب بهداشتی، زندانیان متهم به قتل به‌نام‌های «میم.خ» و «میم.شین» به هواخوری هدایت‌شده که در همین اثنا با گشوده شدن درب محل نگهداری زندانیان امنیتی برای توزیع غذا، متهمان به دلیل حضور در هواخوری از فرصت پیش آمده سوءاستفاده نموده و به سرعت وارد حریم نگهداری زندانیان امنیتی شده و ظرف مدت‌زمانی کمتر از 2 دقیقه، علیرضا شیرمحمدعلی را مورد ضرب و جرح قرار داده که نهایتا با حضور عوامل زندان و انتقال مصدوم به بیمارستان خارج از زندان، اقدامات پزشکی فاقد نتیجه بوده و نامبرده در بیمارستان فوت می‌نماید.» این درحالی است که در بند چهارم این اطلاعیه تاکید شده که این دو زندانی متهم به قتل، «به‌دلیل تخلفات داخل زندان، بطور کاملا مجزا در محل مستقل نگهداری می‌شدند، هرچند این محل دارای هواخوری مشترک با محل نگهداری متهمان امنیتی بوده، ولیکن نحوه استفاده و دسترسی به هواخوری در ساعات مشخص به‌صورت مستقل صورت می‌گرفته است.»
ابهاماتِ یک پرونده قتل
همزمان اما محمدهادی عرفانیان‌کاسب، وکیل علیرضا شیرمحمدعلی در بخشی از گفت‌وگویش با «اعتماد» درباره نحوه نگهداری از زندانیان سیاسی و غیرسیاسی، به‌ویژه مقتول و دو متهم به قتل در این پرونده، گفته است: «علی‌الظاهر در شب قتل درب سلول مقتول، برخلاف روال معمول شب‌های قبل، باز بوده و معلوم نیست چرا چنین اتفاقی افتاده است.» این وکیل دادگستری البته تاکید کرده که پرونده هنوز در مراحل ابتدایی رسیدگی است و تمامی این فرضیات مطرح‌شده در این رابطه، نیاز به راستی‌آزمایی دقیق و رسیدگی قضایی بنابر اصول قانونی دارند.
این وکیل دادگستری روز گذشته در مصاحبه خود با ایلنا، گفته است: «علیرضا پرونده‌ای با 3 عنوان اتهامی از قبیل توهین به مقدسات، توهین به مسوولان رده‌بالای نظام و تبلیغ علیه نظام داشت که در شعبه 28 دادگاه انقلاب، آقای قاضی مقیسه برای ایشان حکم 8 سال زندان اعلام کردند.» این وکیل دادگستری همچنین با تاکید بر لزوم نگهداری زندانیان سیاسی در محلی جدا از سایر زندانیان، به این موضوع که درپی انتشار خبر این قتل، بسیار موردتوجه افکار عمومی نیز قرار گرفته، اشاره کرده و می‌گوید: «علیرضا اعتصاب غذا کرده بود تا او را به زندان اوین منتقل کنند.» او همچنین با اشاره به شبهه‌ناک بودن نحوه قتل این زندانی سیاسی که گویا با بیش از 30 ضربه به قتل رسیده، این میزان از خشم متهمان به قتل را ازجمله موارد ابهام‌انگیز پرونده دانسته و گفته است: «گویا علیرضا با آن 2 فردی که او را به قتل رساندند، بسیار خوب بوده است.» این وکیل دادگستری بر این اساس، می‌گوید که اولا «سوال اینجاست که چطور آن شب دربِ سلول باز بوده و آن 2 فرد دست به چنین اقدامی زده‌اند» و درثانی، با فرض بروز درگیری میان مقتول و متهمان به قتل، «چرا متهمان به این قتل، به وارد کردن 2 تا 3 ضربه چاقو بسنده نکرده و بیش از 30 ضربه وارد کرده‌اند.» ضرباتی که «چند مورد آن به شاهرگ و یک ضربه شدید نیز به قلب زده شده، بطوری که گوشت آن قسمت درآورده شده است و تمامی این موارد و انگیزه ارتکاب به آن، به‌لحاظ حقوقی برای ما ابهام دارد.»
مجلسی‌ها به فشافویه می‌روند
اما این پایان ماجرا نبود. چنان‌که صبح دیروز، ساعتی پیش از انتشار اطلاعیه سازمان زندان‌ها و همچنین توضیحات تکمیلی سخنگوی قوه قضاییه، محمد کاظمی، نایب‌رییس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس نیز بر لزوم پیگیری این پرونده ازطریق کمیسیون متبوع خود تاکید کرده و به ایسنا گفته است: «معتقدم که باید از زندان فشافویه بازدید داشته باشیم؛ کما اینکه بعد از اتفاقات دی‌ماه 96 هم شخصا از انفرادی برخی زندان‌ها بازدید کردم.» این نماینده اصلاح‌طلب مجلس خواستار پیگیری بازدید از زندان فشافویه ازطریق ریاست کمیسیون قضایی و حقوقی و همچنین مجموعه قوه قضاییه شده و با اشاره به سوابق بازدید نمایندگان مجلس از زندان‌ها در یکی، دو سال گذشته، گفته درصورتی که خانواده مقتول خواهان پیگیری موضوع ازطریق مجلس باشند، می‌توانند مطابق قانون شکایت خود را تقدیم کمیسیون اصل 90 مجلس کنند. همزمان اما الهیار ملک‌شاهی، رییس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس از اظهارنظر دقیق در این رابطه سرباز زده است. این نماینده اصولگرای مجلس در واکنش به پرسش ایسنا درباره انجام هماهنگی‌های لازم برای بازدید از زندان فشافویه، گفته است: «درجریان قتل علیرضا شیرمحمدعلی در زندان نیست و گزارشی هم در این باره به کمیسیون نیامده است.» ملکشاهی البته بازدید از این زندان را در چارچوب بازدیدهای معمول کمیسیون قضایی و حقوقی رد نکرده و گفته است: «نمی‌دانم که بازدید از فشافویه در برنامه‌مان هست یا نه ولی قاعدتا باید این کار صورت گیرد.»
دستور رییسی به‌منظور «رسیدگی ویژه»
با این همه اما شاید خبری دیگر که روز گذشته روی خط خبرگزاری‌های مختلف رفت و به‌نحوی نشان از رویکرد نسبتا متفاوت دستگاه قضا به درخواست بازدید نمایندگان نسبت به گذشته داشت. آن‌جا که غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضاییه اعلام کرد: «پرونده قتل مرحوم علیرضا شیرمحمدعلی با حساسیت و جدیت تمام توسط دادسرای عمومی و انقلاب رسیدگی و همانند برخی پرونده‌های ویژه دیگر با گذشت 48 ساعت از وقوع قتل، تحقیقات دادسرایی آن انجام و پرونده با صدور کیفرخواست به دادگاه کیفری یک استان تهران ارجاع و در دادگاه نیز به‌صورت ویژه و درحداقل زمان قانونی رسیدگی خواهد شد.» اسماعیلی در مورد نگهداری توامان زندانیان سیاسی و غیرسیاسی در فشافویه نیز توضیح داد و با اشاره به نگهداری «افزون بر 12 هزار زندانی» در فشافویه یا همان «زندان تهران بزرگ»، گفت: «هم‌اکنون حدود 130 زندانی امنیتی در اندرزگاه‌های ویژه زندانیان امنیتی این زندان نگهداری می‌شوند که 17 نفر از آنها در یک اندرزگاه اختصاصی اقامت داشته که مرحوم علیرضا شیرمحمدعلی یکی از آنها بوده و در مجاورت آنها و به‌صورت مجزا 2 زندانی دیگر که حدود یک سال و نیم قبل از زندان رجایی‌شهر به زندان تهران بزرگ منتقل شده، اقامت داشته‌اند که به صورت نوبه‌ای و مجزا از هواخوری مشترک استفاده می‌نمودند.»
سخنگوی دستگاه قضا که زمان انتقال مقتول را 18 فروردین‌ماه سال جاری و تاریخ ورود متهمان به قتل را آبان‌ماه 96 عنوان کرده، درباره جزییات نحوه وقوع قتل نیز توضیحاتی مشابه آن‌چه در اطلاعیه سازمان زندان‌ها آمده بود، ارایه کرد و ادامه می‌دهد: «همزمان با توزیع غذای زندانیان و باز شدن درب محل نگهداری قاتل و همدستش، آنها به سمت اتاق زندانیان هجوم برده و با استفاده از تیزی دست‌ساز و قطعه‌ای از سرامیک سرویس بهداشتی در حال تعمیر، صدماتی را به مقتول وارد و او را مضروب می‌کنند که پس از انتقال به بیمارستان مقتول فوت می‌نماید.» با این همه شاید مهم‌ترین بخش از توضیحات دیروز سخنگوی دستگاه قضا، در بند پایانی و آن‌جا بود که او از «دستور ریاست قوه قضاییه» به‌منظور «رسیدگی ویژه به پرونده قتل» خبر داد. اسماعیلی در این رابطه گفت: «مقرر شد هم از ناحیه سازمان زندان‌ها و هم ازسوی دادستانی کل‌کشور 2 تیم مجزا درمورد سهل‌انگاری یا قصور احتمالی مامورین مربوط، بررسی دقیق انجام داده و نتیجه به ایشان گزارش و درصورت محرز شدن تخلف یا جرم، برخورد قاطع و مناسب انجام پذیرد.»
علاج بعد از واقعه
حالا زندگیِ علیرضا شیرمحمدعلی سرآمده، زندانی سیاسی جوانی که فارغ از محتوا و چیستیِ جرایمش، مطابق قوانین رسمی کشور، مورد بازخواست و محاکمه قضایی قرار گرفته و اگرچه هنوز جهت شرکت در دادگاه تجدیدنظر خود، بطور موقت در بازداشت به‌سر می‌برد اما از همین حیث نیز دارای حقوقی مشابه همه زندانیان بود و مسوولیت سلامت و حفظ جانش برعهده سازمان زندان‌ها و مسوولان قضایی. با این همه اما چنان‌که در مقدمه نیز به اجمال اشاره کردیم، او نخستین قربانی این رویه نابه‌سامان در نگهداری از زندانیان نیست. ماجرای خودکشی کاووس سیدامامی، از جمله فعالان زیست‌محیطی بازداشت‌شده در سال‌های اخیر، نمونه‌ای دیگر از این کوتاهی‌ها در همین یکی، دو سال اخیر بود و علاوه بر آن، چنان‌که با مروری بر اخبار و رویدادهای سیاسی زمستان دو سال قبل دستگیرمان می‌شود، درجریان اعتراضات و ناآرامی‌های دی‌ماه 96 که منجر به بازداشت تعدادی از شهروندان و انتقال‌شان به زندان‌های مختلف کشور شد نیز خبرهایی پراکنده از چندمورد درگذشتِ زندانیان در زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها مخابره شد که همان زمان با واکنش گروهی از نمایندگان عمدتا اصلاح‌طلب مجلس نیز روبرو شد و درنهایت به بازدید مجلسی‌ها از زندان اوین و چندین و چند زندان و بازداشتگاه دیگر در اقصا‌نقاط کشور انجامید. بازدیدهایی که در آن زمان، فارغ از نتایج احتمالی، با استقبالی گسترده ازسوی افکار عمومی و به‌ویژه فعالان مدنی و حقوق شهروندی و افراد و گروه‌هایی قرار گرفت که در راستای صیانت از حقوق زندانیان دست به فعالیت مدنی می‌زنند.
علیرضا شیرمحمدعلی؛ آخرین قربانی؟!
حالا با سپری شدن نزدیک به 2 سال از آن، بازدیدها اگرچه به‌گفته نمایندگان بازدیدکننده، اقدامات مثبتی جهت تسهیل شرایط زندانیان صورت گرفته و به‌ویژه با روی کار آمدن ابراهیم رییسی این روندها تقویت شده‌اند اما هنوز هم اخباری همچون خبر تلخِ به قتل رسیدن این زندانی به گوش می‌رسد. اخباری که به همان میزان که منجر به کدورتِ خاطر فعالان مدنی و افکار عمومی می‌شود، طبیعتا کام مسوولان سازمان زندان‌ها و دیگر مسوولان دستگاه قضا را نیز تلخ می‌کند. این تلخ‌کامی‌ها اما اگر همچنان منجر به تغییر رویکردها جهت ممانعت از تکرار این تلخی‌ها نشود، شیرینی ناچیزِ پیگیری‌ها و بازدیدهای بعدی را نیز ازبین خواهد برد. حالا چنان‌که محمد کاظمی، نایب‌رییس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس به «اعتماد» خبر داده، نمایندگان مجلس بنا دارند علاوه بر پیگیری موضوع از طریق بازدید از محل قتل و مجموعه زندان فشافویه، طرح سوالی را در این رابطه از وزیر دادگستری به جریان بیندازند. هرچند این نماینده اصلاح‌طلب با اشاره به حوزه اختیارات و مسوولیت‌های وزارت دادگستری و مجموعه دستگاه قضایی، معتقد است که پرسش از وزیر، نتیجه مشخصی به‌همراه نخواهد داشت. کاظمی اما همزمان با اشاره به نگاه مثبت دستگاه قضا نسبت به درخواست بازدید نمایندگان از زندان فشافویه، معتقد است این رویه به‌ویژه با حضور رییسی در راس دستگاه قضا تقویت شده و براین اساس، امیدوار است نهایتا تا ابتدای هفته آینده، مقدمات بازدید از فشافویه فراهم شود.