بزرگنمايي:

ایران پرسمان - وطن امروز /متن پیش رو در وطن امروز منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
علیرضا محمدی| با سفر نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق به ایران، نگاه‌ها به بخش شمالی کشور همسایه غربی‌مان عراق معطوف شده است..به هر روی در میان وقایعی که یک به یک در منطقه حساس خاورمیانه و خصوصا میان 2 کشور همسایه ایران و عراق رخ می‌دهد، نوع روابط ایران با اقلیم کردستان مرتب در حال تغییر است و مراحل متعددی را پشت سر گذاشته است. از این رهگذر، حسن دانایی‌فر، سفیر اسبق ایران در بغداد معتقد است رابطه ایران با اقلیم کردستان یک رابطه راهبردی و استراتژیک است. گاه مسائل تاکتیکی ضربه‌ای به آن می‌زند اما آن را از بین نمی‌برد. گفت‌وگوی «وطن امروز» با دانایی‌فر را پیش رو دارید. 

* تحلیل شما از سفر آقای بارزانی به ایران چیست؟ غالبا در تحلیل این سفر، یک «چرایی» مطرح می‌شود که مبتنی بر زمان آن است. به این معنا که چرا باید رئیس اقلیم کردستان در چنین زمانی به ایران بیاید؟
این «چرا» چه صرفا مصطلح باشد یا چرای پرسشی، کاری با آن ندارم! مساله مهم در روابط خاص ما با عراق بویژه تاریخ روابط ایران با بخش کردی این کشور است. رابطه ما با اقلیم کردستان عراق چه قبل از انقلاب و چه در طول این چهل و چند سال استقرار نظام اسلامی، همیشه رابطه‌ای خاص (البته در چارچوب حکومت مرکزی این کشور) بوده است. خصوصا بعد از پیروزی انقلاب و در دوران دفاع‌ مقدس، ضرورت‌هایی ایجاب می‌کرد که رابطه‌ ویژه‌ای بین ایران و اقلیم کردستان به وجود آید و همواره در ایستگاه‌های مختلفی هم همکاری‌های بسیار جدی بین طرفین وجود داشته است اعم از گروه بارزانی‌ها، همچنین طالبانی‌ها. خب! در بعضی مقاطع به‌رغم این روابط عمیق تاریخی، فرهنگی، قومی و دینی برخی حوادث و مسائل به وجود آمده که فاصله‌ها یا ترک‌هایی را در این روابط به وجود آورده است اما همواره مصلحینی در دوطرف وجود دارند که می‌خواهند این روابط را ترمیم و مشکلات را برطرف کنند لذا فکر می‌کنم آقای نچیروان بارزانی با چنین دیدگاهی به ایران آمد. ایران هم در نقش پدرانه خودش و هم در نقش اقرار به روابط عمیق دیرینه بین ایران و اقلیم، قطعا این درخواست را پذیرفته و در نهایت این سفر انجام شده است. نمی‌خواهم مساله را اخلاقی کنم، بلکه رابطه ما رابطه‌ای راهبردی و استراتژیک است که حوادث تاکتیکی گاه ضربه‌ای می‌زند ولی آن را از بین نمی‌برد.
* شما از روابط دو طرف به عنوان رابطه‌ای راهبردی یاد کردید اما چرا باید در آن طرف این رابطه راهبردی فدای مسائلی شود که فی‌المثل در دی سال گذشته باعث موشک‌باران نقاطی از اقلیم کردستان توسط سپاه شد؟
این موشک‌باران که مثال آوردید همزمان حادثه متناظر دیگری هم داشت (حمله همزمان به شمال سوریه) معنایش صرفا این نیست اقداماتی که علیه این 2 نقطه صورت گرفت به معنای پیام به حاکمان آن مناطق باشد. مثالی می‌زنم، بعد از موشک‌باران شمال عراق و شمال سوریه، بحث حمله به نقاطی در پاکستان هم پیش آمد. اینطور نیست که ایران بگوید من می‌خواهم با پاکستان به عنوان همسایه خودم مواجهه کنم. معنایش الزاما این نیست که کسی بگوید پاکستان یا اقلیم، شما در این موضوع دخالت دارید. شاید کسی بگوید در پاکستان شرایط عمومی به گونه‌ای است که در برخی مناطق آن تسلط لازم از سوی حاکمیت این کشور وجود ندارد. به همین نسبت هم بگوییم در اقلیم کسانی هستند که می‌خواهند اقداماتی انجام دهند که منجر به مسائلی می‌شود، لذا حمله موشکی به این نقاط به معنی زیر سوال بردن حاکمیت این مناطق توسط ایران نیست. 
* شما قبلا سفیر ایران در عراق بودید، دیدگاه مردم کرد این کشور نسبت به ایران چگونه است؟
یک اصطلاح قدیمی هست که من از برخی مشاهیر کرد شنیده‌ام، به این مضمون که «هر کردی ایرانی است اما هر ایرانی‌ای کرد نیست» این جمله را شاید بعضی بگویند چون ما ایرانی‌ها خوش‌مان می‌آید، آن را بیان می‌کنیم. ولی این اصطلاح را من خودم از برخی بزرگان کرد در کردستان عراق شنیده‌ام. این نکته اول. اما نکته دوم اینکه حقیقتا مردم آنجا دیده‌اند که در طول سالیان گذشته، هرگاه مصیبت‌هایی به آنها وارد شده است، ملجا و پناهگاه‌شان ایران بوده است. آنها این موضوع را فراموش نمی‌کنند. من درباره کردستان سال‌هاست کار کرده‌ام. از سال 66 (دوران جنگ تحمیلی) با آنجا مرتبط هستم و در داخل سرزمین عراق بودم و بین کردها زندگی کرده‌ام. فکر نمی‌کنم در طول این سال‌ها حتی یک روز هم ارتباطم با آنها قطع شده باشد. با این قوم یا با رهبران یا مسؤولان فرهنگی و سیاسی‌شان ارتباطم قطع نشده است لذا به جرأت می‌گویم رابطه ایران و اقلیم کرد بسیار عمیق است. من از منظر مردم آنجا این حرف را می‌گویم. ممکن است برخی سوالات به وجود آید و نظیر همین سوالات در داخل ایران هم برای قشری از مردم درباره نظام ایجاد شود. اما نهایتا رویکرد و نگاه آنها نسبت به ایران بسیار مثبت و سازنده است. آنهایی که تعصب قومی دارند، از نظر قومی و نژادی این احساس تعلق را نسبت به ایران دارند. آنهایی هم که مذهبی هستند، مذهب شافعی از محبین جدی اهل بیت هستند. درباره اربعین بگویم از دو سال قبل که قرار شد زائران از مرزهای اقلیم چون حاج‌عمران و باشماق هم بروند، در آن طرف نسبت به این موضوع خیلی استقبال شد. من اعتقاد دارم روابط مردم کرد با ایران بسیار عمیق و رابطه جزء به اصل است. یعنی مجموعه‌ای که احساس می‌کنند اینجا کنار هم نسبت تکاملی دارند، نه تقابلی. البته من نگاهم اینطور است، شاید کسان دیگری نگاه دیگری داشته باشند. 3-2 روز بعد از عملیات «وعده صادق» من اربیل بودم. قاعدتا سفر ما بعد از حادثه موشک‌باران 26 دی سال گذشته هم بود. با تیمی رفتیم آنجا و جلساتی داشتیم. برخوردی که من می‌دیدم و مواجه می‌شدم، خیلی متمایز بود نسبت به قبل. مردم آنجا یک حس شعفی داشتند. گویی دوست داشتند بیشتر محبت کنند. اینها از واقعیت‌هایی حکایت دارد.
* یعنی از عملیات «وعده صادق» توسط ایران علیه رژیم صهیونیستی خوشحال بودند؟
بله! همین طور است. چون سفر ما بعد از حادثه 26 دی و موشک‌باران سپاه به نقاطی در اقلیم بود، من انتظار داشتم با یک خرده عبوسی در آنجا مواجه شوم اما دیدم نه! برعکس است. مردم آنجا عملیات «وعده صادق» و پیروزی‌ای را که در پی داشت یک دستاورد برای خودشان می‌دانند. 
* می‌خواهم دوباره به آن چرای اول گفت‌وگو برگردم و بار دیگر آن را اینطور مطرح کنم که به هر حال 3 سال فاصله بین سفر آقای بارزانی بود، چرا باید در این زمان ایشان به ایران بیاید؟
آقای بارزانی زمانی که نخست‌وزیر اقلیم کردستان بود، تقریبا هر سال به ایران می‌آمد. الان ایشان رئیس اقلیم است و قاعدتا سفرها و رفت‌وآمدهایش پروتکل خاصی دارد. هرچند با توجه به روابطی که بین دو طرف است، باید اذعان کنیم این بار فاصله بین سفر ایشان طولانی‌تر شده است. ممکن است این مساله یک اسباب فنی یا اسباب سیاسی داشته باشد. اما مهم این است که الان انجام شده. این مهم‌تر است تا اینکه ما بپردازیم چرا این همه فاصله افتاده 
است. 
* ما مبادلات تجاری زیادی با اقلیم کردستان داریم اما به نظر می‌رسد در این سفر مسائل امنیتی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. نظر شما چیست؟
بین ایران و اقلیم کردستان رابطه متنوع و ترکیبی برقرار است. ما فقط رابطه امنیتی یا اقتصادی نداریم. از بعد فرهنگی، سیاسی، همکاری‌های منطقه‌ای و... هم روابطی داریم که همگی مهم است. درباره مسائل اقتصادی خب 48 درصد صادرات ایران به عراق به منطقه اقلیم کردستان است، البته قبلا حدود 60 درصد بود و 40 درصد صادرات هم به بخش عربی صورت می‌گرفت. الان بخش عربی رشد کرده و نسبت صادرات ما به اقلیم 48 به 52 شده است. یعنی 48 درصد به اقلیم و 52 درصد به بخش عربی این کشور. این رفت‌وآمدهایی که الان در مرزهای ما وجود دارد هنوز برقرار است. قبل از اینکه بین ایران و بخش عربی عراق لغو روادید صورت گیرد، لغو روادید بین بخش کردی صورت گرفته بود. الان حجم زیادی از ایرانی‌ها به اقلیم و همین‌طور از اقلیم به ایران سفر می‌کنند. خب! شما به مرزها بروید می‌بینید خیلی راحت از سلیمانیه یا اربیل می‌آیند خریدهای‌شان را از بازار بزرگ تهران انجام می‌دهند. این روابط همچنان وجود دارد، حتی به‌رغم فراز و نشیب‌های به وجود آمده. این فراز و نشیب‌ها برخی ناخواسته و برخی هم به خاطر غفلت‌هایی است که در آنجا صورت می‌گیرد و باعث می‌شود مسائلی پیش آید که به تعبیری زیبنده این روابط تاریخی دو طرفه نیست. امیدواریم با سفر آقای بارزانی، روابط دو طرف هرچه بیشتر رو به بهبودی برود و در بخش‌های خدمات فنی - مهندسی، تجاری، مسائل امنیتی، مباحث فرهنگی و... این سفر اثرات خوبی داشته باشد.